ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΛΑΦΙΩΝΑΣ

1ος τόμος

Εκκλησιαστικός Κώδικας,

είναι το βιβλίο που κρατούσαν τα χωριά με την φροντίδα των ενοριών τους και κατέγραφαν τα κοινωνικά θέματα του χωριού, όπως οι αρραβώνες, πληρεξούσια και διαθήκες, που ήθελαν να αφήσουν οι κάτοικοι στους συγγενείς τους, επικυρωμένα με το κύρος του ιερέα του χωριού, και την εξουσία που είχε δοθεί από την οικεία Μητρόπολη, ίσως και την τουρκική εξουσία.

Ο κώδικας του χωριού της Λαφιώνας αποτελείται από δύο τόμους, με καταγραφές από το 1864 μέχρι το 1912, έτος της απελευθέρωσης της Λέσβου, οπότε και τα κοινοτικά θέματα θα περάσουν στις κρατικές υπηρεσίες Τοπικής αυτοδιοίκησης και θα πάψει η χρήση του κώδικα από τις εκκλησιαστικές αρχές.

Ο πρώτος τόμος αρχίζει από τις 7 Σεπτεμβρίου του 1863, με την παρότρυνση του Μητροπολίτη Μηθύμνης Αγαθάγγελου προς τους κατοίκους του χωριού, να είναι τυπικοί με τις κοινωνικές του υποχρεώσεις, με το γάμο, τον αρραβώνα ή τα περιουσιακά θέματα, για την αποφυγή παρεξηγήσεων και προβλημάτων. 
Τελειώνει με την τελευταία του Πράξη να έχει ημερομηνία: 29 Απριλίου 1901. 

Η υπογραφή του μητροπολίτη Αγαθάγγελου το 1863

Έχουν αριθμηθεί τα 135 φύλλα του κώδικα  από τον πρωτοσύγκελλο της εποχής, Έξαρχο Νεκτάριο.





Συνδέει βέβαια το θέμα και με την Εκκλησία λέγοντας ότι πρέπει να τηρούνται οι όροι του κώδικα "συμβουλεύομεν πάντας υμάς άνδρας και γυναίκας, ίνα διατηρήσητε τα άρθρα αυτά διότι προς την ωφέλειαν τη υλική θέλετε ευαρεστήσει τω Παναγάθω Θεώ και θέλει ευλογία εις υμάς και τα έργα των χειρών υμών... οι κατά τόπους εφημέριοι και προεστώτες και οι πρόκριτοι και ο επίτροπος χρέος οφείλουν όχι μόνο να τηρήσητε τα ανωτέρω αλλά  και να επαγρυπνείτε εφ ΄ολους και να πατάξητε άτακτους και παραβάτας... " 

Ο δεύτερος τόμος αριθμεί σελίδες 1-134, με εγγραφές μέχρι την 115 σελ. (λείπουν 12 σελίδες: 113-114, 125-132, 133-136), με πρώτη εγγραφή τον Οκτώβριο του 1902. Είναι ευανάγνωστος με τις περισσότερες πράξεις του να είναι γραμμένες από τους δασκάλους του χωριού.
Τελειώνει με ένα πρακτικό της Κοινότητος Λαφιώνος για δωρεά από κάτοικο του χωριού, στις 10 Οκτωβρίου, χωρίς χρονολογία αλλά με επίσημη σφραγίδα με στοιχεία:  * ΕΛΛ. ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΛΑΦΕΙΩΝΑ ΛΕΣΒΟΣ 1912 *.


Περιττό να πούμε ότι οι κώδικες είναι χειρόγραφοι, τις περισσότερες φορές κακογραμμένοι, από τους εφημέριους του καιρού αυτού και δυσανάγνωστοι. 
Γράφει τις πράξεις μερικές φορές ο δάσκαλος του χωριού, οπότε και μπορούν να διαβαστούν ευκολότερα. 
Ο πρώτος δάσκαλος που αναφέρεται το 1864 ως "ο νυν διδάσκαλος", είναι κάποιος Ευστράτιος Α. από την Ανεμώτια. 
Αργότερα αναφέρονται οι γνωστοί δάσκαλοι στους παλαιότερους του χωριού:  Ο Μεϊμάρης και ο Τυρίμος (για τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα), που η καλλιγραφία τους είναι υποδειγματική.

Τα θέματα που θα ήταν ενδιαφέροντα να δημοσιευτούν μετά την ανάγνωση και σχολιασμό των δύο τόμων είναι εθιμοτυπικού- λαογραφικού ενδιαφέροντος, που έχουν σχέση με την προικοδοσία των νεονύμφων του χωριού και της εποχής εκείνης, τις συνήθειες δωρεών προς την εκκλησία, πολλές λεπτομέρειες γύρω από τις ονομασίες, τις τοποθεσίες, τα ονόματα και επώνυμα των κατοίκων του χωριού, τις σχέσεις με τα γύρω χωριά και τους γάμους που συνάπτονταν με ανθρώπους από την περιοχή. 
Σημειωτέον ότι πολλές ιδιοκτησίες που προικοδοτούνται, βρίσκονται στο Καραγάτσι της Μ. Ασίας.

Ένα θέμα είναι και το όνομα του χωριού που έχει κακοπάθει και συναντιέται στον κώδικα σε πολλές παραλλαγές.
Επίσης οι σειρά των ιερέων του χωριού μας, που φαίνεται ότι δεν υπήρχε για πολλά χρόνια μόνιμος της Λαφιώνας, αλλά εξυπηρετείτο από ιερείς άλλων χωριών.

Τέλος, στην εισαγωγική αυτή δημοσίευση πρέπει να αναφερθεί και η αξιέπαινη πρωτοβουλία της προέδρου του χωριού Βίκυς, να συντηρηθεί ο Κώδικας σωστά, από εξειδικευμένο εργαστήριο, για να διασωθεί μια απ τις λίγες πηγές Ιστορίας της Λαφιώνας μας. Συγχρόνως βέβαια, να γίνει μνεία σ' αυτούς, που χρηματοδότησαν με το μικρό έστω ποσό που χρειάστηκε, για τον σκοπό αυτό.

Όσο για την άρνηση του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού μας, να φροντίσει το θέμα της συντήρησης, ερμηνεύεται ως απλή απερισκεψία της στιγμής και άγνοια του θέματος. 
Δεν νοείται άλλωστε Πολιτιστικός Σύλλογος, παρά τις όποιες δικαιολογίες, να μην πρωτοστατεί σε πολιτιστικές πρωτοβουλίες.

Η υπόσχεση της παρούσας ιστοσελίδας είναι να συμμαζέψει το υλικό του Κώδικα και να το παρουσιάζει θεματικά κατά καιρούς, για την ενημέρωση των σύγχρονων λαφιωνιατών, που έχουν δικαίωμα να μαθαίνουν οτιδήποτε αφορά την προϊστορία τους, τους προγόνους και όσους πάτησαν τα χώματα και άγγιξαν τις πέτρες, που σήμερα πατάμε και αγγίζουμε όλοι μας.
Για τον λόγο αυτό και επειδή εκτιμώ την αξία της υπόθεσης, απ τη θέση αυτή, ευχαριστώ τους υπεύθυνους για την εμπιστοσύνη που μου δείχνουν.

Σ.Α.









   

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΗΘΥΜΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΟΥΛΙΔΗΣ

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΗΘΥΜΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΟΥΛΙΔΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ το 1912

Του Άρη Κυριαζή *

Ο Μητροπολίτης της περιοχής μας (Καλλονής) κατά το διάστημα της απελευθέρωσης της Λέσβου από τον τουρκικό ζυγό το 1912, ήταν ο Στέφανος Σουλίδης , που καταγόταν από τα Μάργανα Κοριτσάς και γεννήθηκε το 1847.

Φοίτησε στην πατριαρχική θεολογική σχολή της Πόλης την ονομαστή Σχολή της Χάλκης, όπου και τη μέρα της αποφοίτησης χειροτονήθηκε διάκονος από τον Πατριάρχη Άνθιμο. Από τότε και μέχρι το 1886 θα είναι δάσκαλος σε σχολεία της επαρχίας Εφέσου και συγχρόνως αρχιδιάκονος Σμύρνης. Στη συνέχεια θα κληθεί Μ. Αρχιδιάκονος και κατόπιν μητροπολίτης Αλά Σεχίρ (Φιλαδέλφειας). 

Από εκεί θα μετατεθεί το 1896 στη Μήθυμνα, όταν πέθανε ο προηγούμενος μητροπολίτης Νικηφόρος Γλυκάς.

Ήρθε αμέσως στο νησί και παρέμεινε στην πρωτεύουσα Μυτιλήνη, περιμένοντας την αναγνώριση του διορισμού του από τις τουρκικές αρχές. Στο διάστημα αυτό θα γνωρίσει το Νομάρχη Αιγαίου Αμπετίν πασά, τον Μουτασερίφη Μυτιλήνης Χιβζή πασά και τους Έλληνες προύχοντες. Κατόπιν θα έρθει και θα εγκατασταθεί στην έδρα του την Καλλονή. 

Τον επόμενο καιρό θα τον αφιερώσει σε περιοδείες για να γνωρίσει από κοντά το ποίμνιό του. Του έγινε λαμπρή υποδοχή εκτός από την Καλλονή και στην Αγία Παρασκευή, τη Στύψη την Κλειού τον Μανταμάδο, τη Συκαμιά. Έκανε καλή εντύπωση και δημιούργησε καλή φήμη, ότι ήταν σπουδαίος ιεράρχης, ρήτορας, δυναμικός χαρακτήρας και μπορούσε να επιβάλλεται στις τουρκικές αρχές και να περνάει το δικό του.

Παρακολουθούσε τα σχολεία της περιοχής του κάθε Σεπτέμβριο και Ιούνιο, για να σχεδιάζει το πρόγραμμα σπουδών και να επιβλέπει τις εξετάσεις των μαθητών.

Ήταν συχνές οι επισκέψεις του στην Κωνσταντινούπολη για συνόδους ή εκλογές.

Τον καιρό της απελευθέρωσης της Μυτιλήνης από τους Τούρκους
8 Νοεμβρίου 1912, η κατάσταση στο υπόλοιπο νησί, λόγω της αναμονής της τελικής επίθεσης και του τι μέλλει γενέσθαι,είχε αναστατώσει τους Τούρκους και δικαίως αλλά και τους Έλληνες, γιατί τα χωριά έμοιαζαν με στρατόπεδα, τα τρόφιμα 
συγκεντρώνονταν από τους Τούρκους και η νευρικότητα δεν ήταν καλός σύμβουλος για τις δυο κοινότητες. Στην Αγία Παρασκευή θα συλληφθούν και θα φυλακιστούν για προληπτικούς λόγους οι πρόκριτοι,όπου θα χρειαστεί η επέμβαση του Μητροπολίτη για την απελευθέρωση. Στην Πέτρα θα συμβεί περιορισμένης έκτασης εμπρησμός, στο Μεσότοπο θα υπάρξει λεηλασία, στο Μανταμάδο θα φονευτούν αρκετοί χριστιανοί, γι αυτό και θα δημιουργηθούν αντάρτικα σώματα από τους Έλληνες. Ήταν ο μήνας της αναμονής και του φόβου, που τον ονόμασαν "φόβια".

Για όλα αυτά θα ασχοληθεί ο Μητροπολίτης Στέφανος αλλά και για την ενημέρωση της πρωτεύουσας για τις κινήσεις του τουρκικού στρατού προς τον Κλαπάδο, μέσω του Μητροπολίτη Μυτιλήνης. Θα πάρει αρνητική θέση για τα αντάρτικα σώματα των χωριών ως επικίνδυνα αντιποίνων και θα σημειώσει την επικίνδυνη έλλειψη τροφίμων στην Καλλονή, τη Στύψη και αλλού, λόγω της απαγόρευσης μετακινήσεων.

Το τέλος των "Φόβιων" θα έρθει με τον διορισμό από την Αθήνα του νέου αρχηγού του στρατεύματος Απολλόδωρου Συρμακέζη, ο οποίος θα δώσει την τελική και νικηφόρα μάχη του Κλαπάδου, 8 Δεκεμβρίου 1912.
Από τις 5 Δεκεμβρίου, γράφει ο Καλλονιάτης Νίκος Δημητρίου Γκαγκανέλλης: άρχισε η μάχη.
Άτακτοι Ρωμιοί από διάφορα χωριά του νησιού, κάνουν τον δικό τους πόλεμο και φτάνοντας στην Καλλονή λεηλατούν τουρκικά σπίτια. Έκαψαν το Τζουμαϊλί, την τωρινή Αρίσβη, τα Σουμούρια, και τ' Αριανά, που ήταν τουρκοχώρια, φονεύσαντες και μερικούς Τούρκους. Τέτοια καταστροφή είχαν προξενήσει οι άτακτοι, ώστε ο αείμνηστος πατήρ μου ανέφερε στο Μητροπολίτη τα γεγονότα.

Με επιστολή του ο Μητροπολίτης αναφέρει στον αρχηγό του στρατεύματος Συρμακέζη τις αρπαγές τις λεηλασίες των τουρκικών σπιτιών,τους εμπρησμούς και την ερήμωση τεσσάρων τουρκικών χωριών του λεκανοπεδίου της Καλλονής. 
Στη μετατροπή του τζαμιού της Ανεμώτιας σε εκκλησία από τους εκεί χριστιανούς, ο μητροπολίτης έδρασε αμέσως αποδίδοντας ξανά το τέμενος στους"δυστυχείς Τούρκους"όπως τους ονομάζει και προβαίνει σε απειλή εκκλησιαστικού επιτιμίου(αφορισμού) για όποιον χριστιανό δεν επιστρέψει όσα άρπαξε από τους Τούρκους.

Απευθυνόμενος ο μητροπολίτης προς τους κατοίκους της επαρχίας Μηθύμνης, γνωστοποιεί ότι η άποψή του είναι και διαταγή του Αρχηγού Συρμακέζη, για την εφαρμογή των αρχών δικαιοσύνης, ισότητας και ισοπολιτείας και ότι πρέπει να δεχτούν οι χριστιανοί την επιστροφή των μουσουλμάνων από το μέτωπο του Κλαπάδου με ευμένεια και να τους επιστρέψουν όσα τους έχουν αφαιρέσει από τα σπίτια τους. Παραθέτει και τις ευαγγελικές ρήσεις για αγάπη, φιλανθρωπία, αδιακρίτως φυλής και θρησκεύματος, απειλώντας με αφορισμό όποιον δεν συμμορφωθεί και επιστρέψει τα κλαπέντα μέχρι τη γιορτή των Φώτων.
Τον επόμενο καιρό, αρχές του 1913, μητροπολίτης θα ασχοληθεί με την υποστήριξη της υποψηφιότητας του εκ Στύψης, Γερμανού Καραβαγγέλη, μητροπολίτη Αμασείας του Πόντου, στη θέση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, θεωρώντας τον αδελφό και αυτονόητο να τον ψηφίζει.

Μέσα στο 1914 τυχαίνει σ' αυτόν να παραδώσει τη δικαστική εξουσία της μητροπόλεως για την περιοχή του, που κατείχαν τότε όλοι οι μητροπολίτες του υπόδουλου ελληνισμού, στην κρατική ανάλογη υπηρεσία. Με τηλεγράφημα από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Μυτιλήνης ορίστηκε να παραδώσει το πλούσιο αρχείο δικαστικών υποθέσεων της Μητρόπολης Μηθύμνης.

Το 1915 ο Μητροπολίτης Στέφανος θα παρασημοφορηθεί από τον Υπουργό των Στρατιωτικών Ελευθέριο Βενιζέλο με δύο μετάλλια των δυο τελευταίων νικηφόρων πολέμων.

Το τελευταίο γράμμα του Μητροπολίτη Στέφανου Σουλίδη από τη μητροπολιτική του οικία εν Καλλονή, θα είναι προς το Εκκλησιαστικό ταμείο Αθηνών για να υπενθυμίσει την εξάμηνη καθυστέρηση καταβολής του επιδόματος αρχιερατικής του μισθοδοσίας, μια που ήταν πλέον η μοναδική οικονομική του υποστήριξη. Του είχαν αφαιρεθεί η δικαστική και η εκπαιδευτική του αρμοδιότητα που είχε κατά την τουρκοκρατία.
Ένα μήνα μετά την επιστολή, ο άξιος και θαρραλέος σε όλη του την αρχιερατεία επίσκοπος Στέφανος, εξασθενημένος και ταλαιπωρημένος από τον σακχαρώδη διαβήτη για πολλά χρόνια, αποδημεί εις Κύριον με την ελπίδα να τύχει καλύτερης αναγνώρισης από την ιστορία, για την πολύχρονη ιερατική, πατριωτική και κοινωνική του προσφορά.

Για τη μεταγραφή: Σ. Α.






.............................................................
Η επιλογή των αποσπασμάτων έγινε από τη συγκεκριμένη δημοσίευση του άρθρου του Άρη Κυριαζή, από το"Δελτίον της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών" τόμος ΚΔ', Μυτιλήνη 2014.