ΠΕΡΙ ΚΑΡΑΓΑΤΣΙΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Οι σχέσεις του χωριού της Λαφιώνας με τα απέναντι παράλια της Ανατολής απεικονίζονται ευκρινώς στα προικοσύμφωνα του Εκκλησιαστικού της Κώδικα.

Είναι γνωστό ότι αρκετοί κάτοικοι κατείχαν περιουσιακά στοιχεία στη Μικρά Ασία και κάποιοι ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι εκεί, ενώ άλλοι μετακινούνταν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους  μεταξύ Λαφιώνας και περιφερείας Κεμερίου του Αδραμυτινού κόλπου.

Από πότε στράφηκαν εκεί για καλύτερη τύχη, δεν έχουμε μαρτυρίες αλλά σίγουρα έπαιξαν ρόλο τα δυο σημαντικά γεγονότα της Λέσβου: Η μεγάλη παγωνιά το 1850 κατά την οποία καταστράφηκαν πολλοί ελαιώνες και ο ισχυρός σεισμός του 1867, που θα επηρέασε και την περιφέρεια του Μολύβου και το χωριό. 

Γράφει ο τότε Αρχιερατικός Επίτροπος  Γ. Παπαδόπουλος στο βιβλίο του «Κεμέριον»  το 1919: …ο πληθυσμός της Κοινότητος Κεμερίου από 4500 αυξήθηκε καταπληκτικώς σε μικρό χρονικό διάστημα κυρίως μετά τον σεισμόν της Λέσβου το 1867, ότε οι Λέσβιοι αθρόοι ήρχισαν να μεταναστεύουν εις την απέναντι της νήσου παραλίαν.

Οι δοσοληψίες των κατοίκων περιορίζονται στην περιοχή του Αδραμυτινού κόλπου, στην περιοχή του Κεμερίου της περιφέρειας
Μπουρχανιέ και μερικές σκόρπιες νοτιότερα μέχρι το Αϊβαλί.
Οι περισσότερες όμως ιδιοκτησίες βρίσκονταν στο χωριό του Καραγατσίου (karaağaç).

Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση του ιερέα της Λαφιώνας Θόδωρου Παπαδημητρίου, που μνηστεύει την θυγατέρα του Αργυρώ το 1903 και την προικίζει μεταξύ άλλων περιουσία στο Λυθρί της Μ. Ασίας (Ερυθραί), στη θέση Τσιβούρ Αλάνι (τ.2,σελ.20).

Ο πρώτος τόμος του Κώδικα αναφέρει 24 περιπτώσεις προικοσυμφώνων με τα  οποία προικοδοτούνται τα νέα κορίτσια με κτηματική ή γενικά ακίνητη περιουσία στην «Ανατολή», όπως ονομάζουν τη Μικρά Ασία.

Στον δεύτερο τόμο αναφέρονται 14 οικογένειες με περιουσία στην Ανατολή.
Ενδεικτικά στην περιοχή και μόνο του Καραγατσίου κατέχουν ακίνητα οι εξής:

1 Βασίλειος Ζαφειρίου,                        
2 Δ. Κωνσταντίνου,                                 9  Μιχαήλος Παναγιώτου
3 Γρηγόριος Βασιλείου                          10 Σάββας Κυπαρίσσης
4 Μιχαήλος Φώτη                                  11 Λαμπρινή Παναγιώτου
5 Βασίλειος Γεωργίου                            12 Τριαντάφυλλος Μαλλής
6 Περμαθούλα Παρέλλη                        13  Παναγιώτης Νικολάου
7 Βαγής Βασιλείου                                 14  Παναγιώτης Ασπρομάλλης (7 κτήματα)
8  Χριστόδουλος Αντ. Αγγελόγλου

τμήμα από το karaağaç σήμερα.

Οι λαφιωνιάτες έχουν ελαιοκτήματα, ως επί το πλείστον αλλά και γαίες για σπορά όπως ένα παρόμοιο κτήμα προικοδοτεί ο Ευστράτιος Παναγιώτου την θυγατέρα του στο χωριό Σαρκιόι (Şarköy) της περιοχής  Καραγατσίου (τ.1,σελ.135).

 Αλλά υπάρχει και η περίπτωση του ζεύγους Γεωργίου και Μαρίας Κουτζαπαναγιώτη, που προικίζουν τη θυγατέρα τους μεταξύ άλλων και με δύο βαλανιδοχώραφα (τ.1,σελ.100) στην περιοχή Ρεσιντέ του Κεμερίου. 

Αλλά και κτίσματα, όπως ο Μιχαήλ Σάπατος με την Αικατερίνη, που προικίζουν στη θυγατέρα τους Γεωργούλα μια οικία στο Καραγάτσι.
Και ο Δ. Αλεξίου προικίζει τη Δέσποινα μια οικία στο Καραγάτσι δίπλα στο οικόπεδο του Φώτη Καρακάση (αδελφού του Γιαννάκα).  
Τα κτήματα στην ανατολή είναι αρκετά μεγάλα με 50, 70, και 100 ελαιόδεντρα το καθένα.

Στην επαρχία του Κεμερίου (και μετέπειτα Βουρχανιέ) η παραγωγή ανέρχεται σε 5 εκ. 500 χιλιάδες δρχ. και οι εξαγωγές προς Βουλγαρία Ρουμανία και Αυστρία είναι μεγάλες. 

Από τα δεκαεπτά εργοστάσια τα δέκα είναι της Ελλ. Ομογένειας .

Η Ελλ. Κοινότητα έχει Αρρεναγωγείο, Παρθεναγωγείο και Νηπιαγωγείο, καθώς και νέο ναό από το 1900 του Αγ. Χαραλάμπους.
«Άπαν το εμπόριο εις χείρας Ελλήνων».

Οι ιδιοκτησίες που αναφέρονται στον Κώδικα του χωριού είναι μέρος της περιουσίας των Μικρασιατών , που χάθηκε με το διωγμό του 1914 και την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922 .
Και έμελλε να δοθούν μουσουλμανικές γαίες στην ελληνική επικράτεια για επανόρθωση των χαμένων χριστιανικών.

Και αναφέρουμε μερικές από την περιφέρεια Μπουρχάνιε με την πόλη Κεμέρ (σήμερα μετονομασθέν με το ονόμα της Περιφέρειας) τα γύρω μικρά χωριά και το Σαρκιόϊ, το Καραγάτσι, το Αϊβαλί  μέχρι και το Λιθρί της χερσονήσου της Ερυθραίας:

ΑΪΝΤΛΙ ΝΤΕΡΕ,               

ΑΜΕΤΛΗ                              

ΑΡΜΟΥΤΣΙ                      

ΓΙΑΝΕΚΙ                               

ΓΙΑΣΙΤΖΑ ΤΕΠΕ  

ΓΚΕΜΙ ΓΙΑΤΑΚ   

ΓΚΟΒΑΝΙΕ           

ΔΕΒΡΗΣ                

ΙΝΤΣΙΡΛΙΚ           

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΓΛΟΥ ΓΕΡΙ         

ΚΑΡΑΚΟΥΒΑ      

ΚΑΡΑΝΤΙΛΗ       

ΚΟΛΓΛΟΥΚ        

ΚΟΥΛΟΥΚΛΟΥ ΚΟΥΓΙΟΥΣΟΥ

ΜΑΡΜΑΡΑΣ        

ΜΕΡΣΙΚΛΙΚ         

ΜΠΟΣ ΓΕΡΙ          

(ΠΟΣ ΓΕΡΙ)                           

ΡΕΕΒΕΝΙΕ                            

ΡΕΣΙΝΤΕ (ΚΕΜΕΡ)              

ΣΑΡΙ ΤΑΣΛΑΡ     

ΣΑΡΚΙΟΪ                               

ΣΟΥΓΙΟΥΚΛΟΥ 

ΤΑ ΠΟΡΤ ΤΟΥΛΟΥΜΙΑ

ΤΑΜ ΤΙΠΣ                            

ΤΖΑΜ ΑΡΤΙ          

ΤΖΑΜΙΛΙΚ ΑΡΔΗ               

ΤΖΕΦΑ ΓΕΡΙ         

ΤΡΕΙΣ ΤΣΕΣΜΕΔΕΣ             

ΤΣΑΜ ΑΡΔΙ         

ΤΣΕΔΙΡΕ                               

ΤΣΙΒΟΥΡ ΑΛΑΝΙ (ΛΙΘΡΙ)

ΤΣΙΓΕΡΙ                 

ΤΣΙΤΙΡ Ή ή ΤΣΙΔΙΡ              

ΧΡΙΣΤΟΦΑ ΓΕΡΙ  

 Η Λαφιώνα μετά την Μικρασιατική καταστροφή

Όλη αυτή η συναλλαγή με την Ανατολή στον αγροτικό τομέα, τον εμπορικό, τις μεταφορές  αλλά και τις επιχειρήσεις  (όπως ήταν το γνωστό εργοστάσιο ειδών πορσελάνης στη Σμύρνη του Βασίλειου Παπαδάκη) , πραγματοποιούσε αρκετά έσοδα και κέρδη για το χωριό. 

Ακόμα και η λούμπεν ασχολία του κοντραμπάντο, του γνωστού λαφιωνιάτη παλικαρά Γιαννάκη Καρακάση, ενάντια στο μονοπώλιο του καπνού, υπάρχουν μέχρι σήμερα στα σπίτια εγγονών του ενθύμια, από τα προικιά που άφησε στο σπίτι του.

 
Όταν θα σταματήσουν τα ταξίδια και οι δουλειές με τα απέναντι παράλια θα υπάρχουν στη Λαφιώνα αρκετά καλοφτιαγμένα σπίτια πέτρινα αλλά και ξύλινα επιπλωμένα με ακριβά και με γούστο σμυρναίικο έπιπλα και υφάσματα.
 Με γυαλικά πορσελάνες και φωτιστικά που έρχονταν από μακριά.

Υπήρχαν οικογένειες που ήταν ενήμερες για τις τάσεις της 

ευρωπαϊκής μόδας αν και ζούσαν στο χωριό.

Με τον καιρό όμως η απομόνωση της Λέσβου από τη Μικρασία
και οι ανεπιτυχείς προσπάθειες του νέου Ελληνικού κράτους να σταθεί στα πόδια του, έφερε το μαρασμό και την πείνα για τους περισσότερους, ώστε πολλοί για να σταθούν και να επιζήσουν εκποίησαν τα προικιά τους που είχαν από την Ανατολή.

Στη δεκαετία του 1950 και '60 οι γυρολόγοι έκανα χρυσές δουλειές και στη Λαφιώνα, αγοράζοντας ό,τι είχε μείνει απ την περηφάνεια των τελευταίων μικρασιατών για ένα κομμάτι ψωμί.

Λίγα σπίτια έχουν κρατήσει ενθύμια των προ παππούδων τους από τη Μικρασία. 

Η μετανάστευση

Αρκετοί άλλωστε από τον πρώτο καιρό είτε κατευθείαν από την Μικρασία, είτε τις επόμενες δεκαετίες του διωγμού από τη Λέσβο αποφάσισαν να εκπατριστούν για την  Αμερική μαντεύοντας το αποτέλεσμα του περιορισμού τους στο νησί.

Στα επόμενα χρόνια το μικρό χωριό της Λαφιώνας άρχισε να αποχαιρετά αρκετά μέλη του,  πρώτα στις Ηνωμένες Πολιτείες  και έπειτα στην Αυστραλία και την Ευρώπη.

Μέχρι τη δεκαετία του 1960, (από το 1907),  16 οικογένειες  βρίσκονταν στις ΗΠΑ με λίγες έως καμιά ελπίδα επαναπατρισμού. 

Από το 1960 μέχρι το 1970 άλλοι 31 είχαν φύγει για την Αυστραλία  και άλλοι 9 στην Ευρώπη ή αλλού. 

Σύνολο 56 οικογένειες απόδημων λαφιωνιατών. 

Αν υπολογίσουμε και την αιμοραγία της εσωτερικής μετανάστευσης προς τις δυο μεγάλες  πόλεις, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τον σημερινό αποδεκατισμό του χωριού.  

---

Αναμνήσεις της μητέρας του για την παλιά Λαφιώνα προσθέτει στο κείμενο ο Κίμων Χιωτέλλης .
Τα νούμερα των απόδημων Λαφιωνιατών είναι από το Μητρώο Αποδήμων Κοινότητος Λαφιώνος.

Η ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗ ΛΑΦΙΩΝΑ

Η Δημογεροντία   

 Η Δημογεροντία της Λαφιώνας που υπογράφει και επικυρώνει τα προικώα και τις άλλες πράξεις του Κώδικα, είναι το όργανο της τοπικής αυτοδιοίκησης  των χρόνων εκείνων υπό οθωμανική διοίκηση,  όπως και σε κάθε χωριό.
Από το 1839 και τις μεταρρυθμίσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με το Τανζιμάτ, για ισότητα όλων των υπηκόων, χωρίς διάκριση, η αρχή της Δημογεροντίας καθιερώνεται ως επίσημος θεσμός του οθωμανικού κράτους.[1]
      Η Δημογεροντία της Λαφιώνας δίνει λόγο στον καϊμακάμη του καζά του Μολύβου (επαρχία), που με τη σειρά του ο καζάς δίνει λόγο στον μουτεσαρίφη του σαντζακιού της Μυτιλήνης( Διοικ. Περιφέρεια).
Η Δημογεροντία λέγεται και Επιτροπή, που θα καταλήξει με τον καιρό σε συμβούλιο της Χριστιανικής Κοινότητας.
     Αυτό λοιπόν το συμβούλιο εκλέγεται κάθε χρόνο τον μήνα Μάρτιο από συνέλευση και ψηφοφορία. Εκλέκτορες είναι οι πολίτες που πληρώνουν ετήσιο φόρο, πάνω από 200 γρόσια. Ψηφίζουν όμως και οι εκπρόσωποι συντεχνιών (eşnaf) [2]. Μπορεί κάποιος να εκλεγεί μόνο δυο φορές. Στη δημογεροντία συμμετέχει ο ιερέας ή ο ιμάμης της κοινότητας.
Επικεφαλής του συμβουλίου ήταν δυο μουχτάρηδες (muhtar), που κρατούσε ο καθένας και σφραγίδα (εικόνα) σε δαχτυλίδι, για να επικυρώνουν ή επισημοποιούν τις πράξεις στον Κώδικα.
Για κάθε συμβολαιογραφική πράξη που υπέγραφε η Δημογεροντία, γινόταν χρηματική παρακράτηση υπέρ της κοινότητας, κοινωφελών σκοπών, ιδρυμάτων ή σχολείων[3].

 Στη Λαφιώνα δεν θα περίμενε κανείς να εφαρμοστεί επακριβώς το γράμμα του νόμου, στο θέμα της εναλλαγής προσώπων στη Δημογεροντία. Έτσι βλέπουμε τους ίδιους να υπογράφουν ως δημογέροντες για πολλά χρόνια.

Ο Σάββας Αθανάσης υπογράφει ως δημογέροντας  για 12 χρόνια, από το 1864 μέχρι το 1876 ανελλιπώς. 
Τα ονόματα που συναντούμε στις ετήσιες Δημογεροντίες στον  Κώδικα, με βάση την χρονολογία που παρουσιάζονται στα πράγματα, είναι:

Σάββας Αθανάσης - Γρηγόρης Ελευθερίου               1864

Δημήτριος Γαροφάλου - Κράλλης  Ελευθέριος        1864

Βαγής Βασιλείου - Δημήτρης Κ. Βαλτάς                  1866

Πανταζής Δημήτρης -  Γεώργιος Παναγιώτου         1869

Ελευθέριος Δημητρίου -  Πανταζής Σάββας             1895

Δημήτριος Καπιωτέλλης - Ελευθ. Βάμμου               1901

Θεοφάνης Κ. Βαλτάνης - Μιλτιάδης Χαραλάμπη   1904

Ν. Κωνσταντίνου -  Στυλιανός Καρά Μαλλής          1905 

Βασίλειος Παπαδάκης - Θεοφάνης Βαγής                1906

Σταυράκης Γελαγώτης                                               1907

                                                                                                  

Και οι τελευταίοι δημογέροντες της Λαφιώνας

 1908

Σάββας Προκοπίου-         
Ευρυβιάδης Β. Κουτζαπαναγιώτης  
Ιωάννης Βασιλείου
Θεοφάνης Βασιλείου
Πέτρος Μεϊμάρης

1909

Σάββας Προκοπίου- Χατζής Ελευθέρης                  
Φώτιος Βασιλείου

1910

Ευριβιάδης Β. Κουτζαπαναγιώτης                           
Θεοφάνης Β. Βασιλείου
Σάββας Προκοπίου
Μιχαλάκης Σταύρου

                                        1911     

Θεοφάνης Βασιλείου                                              
Μιχαήλ Παπάζογλου                                                                         

Χρυσόστομος Ανδριώτης από τους τελευταίους Δημογέροντες          Απρίλιος-Ιούλιος        1913               Χρυσόστομος Ανδριώτου                      Αλέξ. Γαβριήλ Κράλογλου

                                                                     
                                       
     

---

[1] Υπήρχε Δημογεροντία και πριν το Τανζιμάτ, ως τοπικός διοικητικός παράγοντας του καταμερισμού της είσπραξης και καταβολής του φόρου στο Οθωμανικό κράτος. Η λειτουργία τους ως τοπικοί άρχοντες ήταν άτυπη. Η επιλογή τους γινόταν από το σώμα των προκρίτων κατ’ έτος.
Οι πρώτες εκλογές Δημογεροντίας ως όργανο αυτοδιοίκησης θα γίνουν το 1864, ημερομηνία που συμπίπτει με την αρχή των καταγραφών στον Εκκλ. Κώδικα της Λαφιώνας.

[2] Αναγνώστου Στρατής, «Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και ο αντίκτυπος του στη Λέσβο» Μυτιλήνη 1997.

[3] Στη Μυτιλήνη, αναφέρει η Ευρυδίκη Σιφναίου, για το 1840, κρατούσαν 40 γρόσια για κάθε διαθήκη και το 1877 από 40-100 γρόσια, εάν η ονομαστική αξία των ακινήτων ήταν μεταξύ 500 και 5000 γροσίων

Η ΚΟΙΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΤΡΑ

Το 1913 είναι η τελευταία χρονιά που καταχωρούνται στον Κώδικα (τ.2 ) πράξεις και μάλιστα η πράξη στη σελίδα 109.
Η δημογεροντία έχει λιγότερες υπογραφές σε κάθε πράξη και θα γίνουν δύο σταδιακά. Περισσότερες υπογραφές ανήκουν στο σώμα που λέγεται «Επιτροπή», που στην ουσία είναι τα μέλη της Δημογεροντίας και πληθαίνουν οι υπογραφές των μαρτύρων κάθε πράξης.
Με την απελευθέρωση της Βόρειας Λέσβου το Δεκέμβριο του 1912 και την οργάνωση της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν.
Ο Εκκλησιαστικός Κώδικας θα παραμένει στην Εκκλησία του χωριού χωρίς να χρησιμοποιείται.
Στη γειτονιά μας από το 1909 έχει ήδη εγκριθεί από την οθωμανική διοίκηση η σύσταση Δήμου για το χωριό  Πέτρα, όπου θα υπάγεται και η Λαφιώνα. Αυτός ο Δήμος  θα διατηρηθεί μέχρι και το 1916 παράλληλα με τη Δημογεροντία.
Η τοπική διοίκηση θα διενεργείται συνολικά για τη Λαφιώνα, την Πέτρα, το Πετρί και την Αχιλλιοπηγάδα, από την Κοινότητα Πέτρας.
Ως Ελληνική Κοινότητα θα οριστεί η Πέτρα από τον Μάιο του 1918 με Βασιλικό διάταγμα, στην οποία θα περιλαμβάνεται το Πετρί, ο οικισμός  Αχιλλιοπηγάδας και η Λαφιώνα.

Η ΠΡΩΤΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΛΑΦΙΩΝΑΣ

Το 1919 με  Βασιλικό Διάταγμα της 14ης Αυγούστου, η Λαφιώνα θα αποσπαστεί από την Πέτρα με την οποία αποτελούσε ενιαία Κοινότητα και θα αποτελέσει ανεξάρτητη Κοινότητα (με το ΦΕΚ Α. 118/19.8.1919: περί αναγνωρίσεως Κοινοτήτων εν τω νομώ Λέσβου). Η Κοινότητα της Λαφιώνας άρχισε τη νέα ιστορία της, μετά τον θεσμό της δημογεροντίας στην 1^η Συνεδρίαση του Συμβουλίου της, στις 16 Οκτωβρίου 1919[1].
Μια περίοδος  που θα τελειώσει 75 χρόνια μετά, όταν θα ενταχθεί στον Καποδιστριακό Δήμο Πέτρας το 1994.

Η σύνθεση του Κοινοτικού Συμβουλίου ήταν:

Γ.Ε Παπαδάκης και  Ανδρονίκη  1921

Πρόεδρος: Γεώργιος Ε. Παπαδάκης.[2]
Μέλη: Νικόλαος Χατζηελευθερίου-Θεοφάνης Βαγής-Αλέξανδρος Γ. Κράλογλου
Σε αυτή την πρώτη συνεδρίαση ψηφίστηκε δια μυστικής ψηφοφορίας ως αντιπρόεδρος ο Ν. Χατζηελευθερίου, έγινε ανάθεση καθηκόντων Γραμματέα στο δάσκαλο της Κοινότητας Ιωάννη Τυρίμο με μηνιαία αποζημίωση 25 δρχ. και διορίστηκε κλητήρας της Κοινότητας ο αγροφύλακας Αντιφών Γεωργίου[3] με αποζημίωση 20 δρχ. μηνιαίως, μια που δεν δέχτηκαν τη θέση οι νεοαπολυόμενοι στρατιώτες του χωριού στους οποίους έγινε πρόταση.

Με τις επόμενες συνεδριάσεις 1) ενοικιάζονται τα βοσκοτόπια της Κοινότητας Ρούδι και Σκοτεινό με πλειοδοτικό διαγωνισμό στον πλειοδότη Γ. Δ. Ράλλη, 2) αποφασίζεται κατόπιν εντολής της Νομαρχίας η κατάρτιση Γενικού Μητρώου των κατοίκων και 3) προγραμματίζεται η λιθόστρωση της οδού από τον ελαιόμυλο μέχρι τη Μεσαία βρύση (στο κατάστημα Θεοφάνη Β. Βασιλείου;).

---

[1] 1^ο Βιβλίο Αποφάσεων ΚΣ Λαφιώνας. Αρχείο Κοινότητας Λαφιώνας.

[2] Είναι το ένα εκ των δυο αρρένων τέκνων του παπά Ευστρατίου του Ανδρέου, ο άλλος είναι ο Βασίλειος και υπογράφουν και οι δύο με επώνυμο «Παπαδάκης». Ο πρόεδρος Γεώργιος Παπαδάκης, ήταν ένας έξυπνος τολμηρός και μορφωμένος δάσκαλος, που εργάστηκε στα παράλια της Μικρασίας πιθανόν στις Κυδωνίες αλλά και στη Λαφιώνα. Υπάρχει προικοσύμφωνο αρραβώνα του στον 1^ο τ. του Κώδικα με την εκ Πέτρας Δωροθέα Αντωνίου, που δεν τελεσφόρησε εξ αιτίας του, όπως μαρτυρούν τα δισέγγονά του αδελφού του Βασιλείου σήμερα. Τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε στη Λαφιώνα με τη σύζυγό του Ανδρονίκη Παπαδοπούλου εξ  Ανεμώτιας. (Στη φωτογραφία το ζεύγος). 

[3] Χατζηγεωργίου αργότερα. Πρόγονος του Σταύρου, του Παρασκευά και του σημερινού Σταύρου Χατζηγεωργίου.