Ο ΚΑΤΩ ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ ΤΗΣ ΛΑΦΙΩΝΑΣ

 

Ο αλευρόμυλος τ’ Αρτίκ

 Ο δεύτερος υδρόμυλος-αλευρόμυλος της Λαφιώνας ανήκε στην οικ. Βασιλείου Αρτίκη.
Βρίσκεται σήμερα εντός ιδιοκτησίας απογόνων της οικ. Χατζηελευθερίου, που κατέληξε σε αυτήν από επιγαμία της  κόρης του Β. Αρτίκη [1], Διαμάντης, με τον Δημήτριο Χατζηελευθερίου το 1886  (πατέρα του Νικόλαου, του 2^ου προέδρου του χωριού).

Ο υδρόμυλος έδωσε το όνομά του στην οδό που περνούσε από δίπλα του, και ονομάστηκε «οδός Αλευρόμυλου» μέχρι που έγινε κανονική διάνοιξη με κονδύλια της Νομαρχίας και συνδέθηκε το χωριό το 1934 με τον αμαξιτό Μολύβου- Καλλονής- Μυτιλήνης και ονομάστηκε «Δημοτική οδός Πλακούρας», σύμφωνα με το βιβλίο Αποφάσεων της Κοινότητος.

Ο υδατόπυργος του νερόμυλου με τις είκοσι βαθμίδες.

Σώζεται σήμερα ο υδατόπυργος, (φωτο.), υπολείμματα της στέρνας, το μυλαύλακο που έφερνε το νερό από τη στέρνα μέχρι το ορθογώνιο άνοιγμα στο βαγένι και κάποια προσκτίσματα κοντά στον ποταμό της Πλακούρας, από τον οποίο τροφοδοτούνταν με νερό για τη λειτουργία του. 

Θυμάται η μητέρα του γράφοντος, ότι με το σακί το στάρι στον ώμο κατέβαινε, νέα ακόμα, από το χωριό ν’ αλέσει στο μύλο «τ’ Αρτίκ».
Εργαζόταν ένας εργάτης μάστορας από το Πετρί, με το όνομα Χριστέλ’ που διατηρούσε πολλές κότες με τα στάρια των πελατών.
   Το νερό για το μύλο ερχόταν με ένα λοξό αυλάκι από ψηλότερο σημείο του ποταμού της Πλακούρας, περνούσε κάτω από το γεφύρι με ξύλινη προέκταση και οδηγούνταν πάλι με πέτρινο αυλάκι στο έδαφος μέσα στη στέρνα στο κτήμα πάνω από τον μύλο.


Και οι δυο νερόμυλοι της Λαφιώνας δεν αναφέρονται στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 1548 , στην αντίστοιχη απογραφή και φορολόγηση μύλων. Αντίθετα έχουν απογραφεί δυο ελαιόμυλοι.


Πιθανόν να είναι, οι νερόμυλοι της Λαφιώνας,  μεταγενέστεροι της πρώιμης αυτής φορολογικής απογραφής της Οθωμανικής  Αυτοκρατορίας, αν και είναι δύσκολο να μην υπήρχαν στην περιοχή αλευρόμυλοι και πριν την οθωμανοκρατία, μια που ο οικισμός της Λαφιώνας, είτε στη σημερινή θέση του είτε στις άλλες δυο που του αποδίδονται (στη θέση Άγιος Αλέξανδρος και Άγιος Ιωάννης) έχει ιστορία από τα πρώτα Βυζαντινά χρόνια. 

Ο νερόμυλος του Αρτίκ αποτελεί ένα από τα μνημεία της Λαφιώνας και του νησιού μας, που δεν έχει χρονολογηθεί και εκτιμηθεί ακόμα από τις ανάλογες κρατικές υπηρεσίες .
 (Έχει γράψει γι αυτόν ο ακούραστος Μάκης Αξιώτης στη Διδακτορική του Διατριβή για τους Υδρόμυλους της Λέσβου).
Αποτελεί κομμάτι της Βυζαντινής ίσως ή νεώτερης Ιστορίας του χωριού και γι΄αυτό αξίζει να ενδιαφερθούμε πρώτοι οι λαφιωνιάτες για την συντήρηση και τη διάσωση των μερών του που καταρρέουν, ειδικά στις βαθμίδες και την βάση του υδατόπυργου, ο οποίος χάνει σταδιακά  δομικό υλικό, λόγω διάβρωσης του εδάφους που τον στηρίζει.

Οι βαθμίδες του υδατόπυργου καταρρέουν

---

[1] Εκκλ. Κώδικας, προικοσύμφωνο σ.54,τ.1