Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2018

Πρωτοχρονιά του 1925 από τον Αντώνιο Κουτζαπαναγιώτη



ΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΤΖΑΝΟΥ


Ένα σχολικό τετράδιο μικρού μεγέθους, του μαθητή Αντωνίου Ε. Κουτζαπαναγιώτη από το 1925, βρέθηκε σε ένα αρχείο. 
Είναι χρώματος μπλε-λουλακί, 12 φύλλων και φαίνεται να είναι γενικής χρήσης αφού περιέχει κανόνες μαθηματικών, πράξεις αριθμητικής, άσκηση καλλιγραφίας και δυο φορές γραμμένο το ημερήσιο πρόγραμμα. 
Τέλος γράφει δυο φορές τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς .

Ονομάζει τον εαυτό του Αντώνιο Ε. Κ. Παναγιώτου αλλά και Ευστρατίου Τζάνου.

                                                                                           
 Η Ετικέτα γράφει: 

                                                                                                   Α Αντόνιος Ε. Κ. Πάναγιωτού
        1925 ..... ημέρα τετάρτη 
        Ευστράτιος Τζάνου 1925
             Τάξης Τάξεος ...
             φιλ 12

Το πρόγραμμα της εβδομάδας:




Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς  
ετοίμαζε ο Αντώνης Ε. Κουτζαπαναγιώτης το 1925, τον καιρό που ήταν μαθητής στο Δημοτικό.
Τα έγραψε στο τετράδιό του, ίσως ακούγοντάς τα από τον δάσκαλο ή από συμμαθητές.
Γεννημένος το 1914, πρέπει να ήταν στην πέμπτη τάξη αφού είχε και την φυσική ως μάθημα, εάν βέβαια υποθέσουμε ότι φοίτησε κανονικά, πράγμα δύσκολο για τα χρόνια εκείνα. Το πιθανότερο είναι να ανήκε σε μικρότερη τάξη, στην ηλικία των 11 χρονών. 


Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς:

Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία,
 πηγαίνει στην Ιερουσαλήμ την πόλη την αγίαν.
Στο δρόμο που επήγαινε βρίσκει τον Ιωάννη
μαζί με τον Γρηγόριο και τους εχαιρετάει.
'Ωρα καλή Γρηγόριε και πούθεν απηγαίνεις;
Απ' το σχολείο εσχόλασα στη μάνα μου πηγαίνω. 
Αν σχόλασες απ' το σχολειό πες μας ένα τραγούδι
Εγώ γράμματα εμάθαινα, τραγούδια δεν ηξεύω!
Αν μάθαινες τα γράμματα πες μας την αλφαβήτα.
Ξηρό ραβδί ... ξηρούς βλαστούς επέτα
και απάνω στους ξηρούς βλαστούς περδίκια φωλιασμένα.
Δεν ήταν μόνο πέρδικες, γαρουφαλιές λεβέντικες
μα και περιστεράκια, μαύρα μου γλυκά ματάκια
και κέρνα τον αφέντη μας Βασίλη τον λεβέντη μας...


Θα μένουν στη μνήμη μας, όσο ζούμε, αυτοί που πέρασαν από 
το χωριό αυτό, με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους ο καθένας. 

Αρνούμαστε να τους αφήσουμε στη λήθη του παρελθόντος.
Είναι ένας τρόπος να αντιστεκόμαστε στη φυλλορροή του χωριού της Λαφιώνας.


             Καλή χρονιά σε όλους τους λαφιωνιάτες !!!! 


Παρασκευή 28 Δεκεμβρίου 2018

Το προικοσύμφωνο της Αρχόντως στη Λαφιώνα το 1788

Ένα προικοσύμφωνο της Λαφιώνας  του 1788, έχει ενδιαφέρον από πολλές πλευρές!
Χιλιοδιπλωμένο και με το κέντρο του χαρτιού να λείπει, πυκνό γράψιμο αλλά δυνατόν να διαβαστεί, έστω και με τα κενά της φθοράς, διαβάσαμε τα εξής ενδιαφέροντα:



ΙC     XC
Γενητο ύψιστε τω ελεος        +          σου εφ ημας
NI    KA
ης την δόξαν του υψίστου και θεού και σοτήρος ημών ιησού χριστού.
ης την πρεζβήαν της πανυψίστου εβλογημένης δεςπήνης ημόν
θεοτόκου και αηπαρθένου μαρίας ης την πρεζβήαν τον αγίον
ενδόξον και πανεφήμον αποστόλων ης την πρεζβήαν τον ενδόξον
 θεοστέπτον βασιλέον και ηςαποστόλον κοσταντήνου και ελένης ης την
πρεζβήαν του αγίου ενδόξου μεγαλωμάρτηρος προκοπήου και πά-
ντον τον αγίον αμήν.   ================  
καγο εγο ω θομας και η γινη μου κοσταντινα
 με γνομη και θελήση προς το λαβην ενόμω αν-
δρί της την φηλτάτην μας θηγατέρα ονόματη αρχοντού να πάρωμεν
γαπρό τον κιρ γιοργι τάτομεν ης την πρύκα αφτουνόν προτον το ε-
λεος του θεου και την εφχή τον γονέον ότη εφχή γονέον στηρίζον θε-
μεληα ηκον επητα    =============   ο πλουσηόδορος θεός εν πρό
της της διανωμης – το οςπητη αρματωμενω ος καθος εβρηςκηται
κριβατ[ι]ού στροσηα  - 4 μαξηλάρες -4 μαξηλάρια -10 μ===ληα -16
πητούνηα -2 τητζηρέδης  -3 ===μηα -10 σηνή  -1 πητόταψα  -2
τάση  -1 ταβάς -1 καρπέτης   -====πεφηα -1 παπλόματα  -2
της νήφης φουρισές =============== -3 φουστάνη -5
κατουκόρμηα  -6 σπαν======       δακτηλήδηα     -4=============
=============1 ερχόμε  =======
τα πράγματα  στουν αγιον
δημήτρι στου κά[μ]που του χουρι==== καθός εβρίσκηται σήμπλης ο φαρ
θούλης  στη πλακούρα ηλ[ι]ές ος καθός εβρίσκηται, παρα δεκα= ριζες
από της πανου ηνη δικές μου δ====μολήδια -10χο έτερον ης ημον
και αμην αμήν εν έτη 1788 αβγούστου 2
χατζηηλη μαρτης
κωστατηςτουμαρ
χαλημαρτης

κωσμαςμαρτης

Θέμα λοιπόν του θεού ο επικείμενος αρραβών και τελετουργικό το προικοσύμφωνο, για τη συμφωνία και την προικοδοσία.
Ο Θωμάς και η Κατίνα θ' αρραβωνιάσουν την θυγατέρα τους Αρχόντω, με τον κυρ Γιώργη, γι' αυτό και θα τάξουν προίκα το σπίτι με την αρματωσιά του: τα κουζινικά του όλα, τα στρώματα και τα σκεπάσματα, τα ρούχα και τα χρυσαφικά της νύφης και στο τέλος δυο χωράφια, το ένα στην πλακούρα και το άλλο στον κάμπο του χωριού, στον Άγιο Δημήτρη.Πριν 230 χρόνια!

Βρισκόμαστε χρονικά στο κέντρο της τουρκοκρατίας και καταφέρνει η Λαφιώνα να εξασφαλίζει ακόμα οικονομικά τον γάμο με κάποια περιουσία για να συνεχιστεί η ζωή στο χωριό.
Η εύφορη πλακούρα υποστηρίζει από τότε τη ζωή μας, ο δε Άι Δημήτρης, από τότε, αποτελεί περιοχή της Λαφιώνας, ονομάζεται από τους τότε λαφιωνιάτες ως κάμπος του χωριού. 

Σήμερα θεωρείται αγροτική περιοχή της Πέτρας, αν και οι ιδιοκτησίες που περιτριγυρίζουν το προσκύνημα είναι ακόμα της Λαφιώνας.
Δεν μπορούμε να συνδέσουμε τους ανθρώπους  του παρόντος συμφωνητικού με σημερινή οικογένεια, γιατί έχει περάσει πολύς καιρός. Το έγγραφο αυτό άλλωστε ήταν ξεχασμένο ή παρατημένο σε βιβλίο της Εκκλησίας 



Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2018

Ο Χώρος και ο χρόνος





Η Λαφιώνα χτίστηκε εκμεταλλευόμενη ένα κάθισμα του υψώματος Ρούδι και αναπτύχθηκε μέσα στη ζώνη με τις βελανιδιές[1] που φύτρωναν μετά τα πεύκα των κορυφών και πριν τον ελαιώνα που κατεβαίνει στον κάμπο. 

Ο κατοικημένος χώρος,  βλέποντάς τον από τον Άγιο Γεώργιο, σχηματίζει ένα σπασμένο Δ, με κορυφή στο δημοτικό σχολειό και τις άλλες άκρες προς τα βόρεια στο σπίτι του Βουλγαρέλλη και προς το νοτιά  στο σπίτι της Βιβής Αχουλιά. 

Η εικόνα της Λαφιώνας από μακριά δείχνει ένα καινούριο χωριό με τις φροντισμένες του στέγες και τα ανακαινισμένα του σπίτια. Αλλά και από κοντά η εικόνα είναι όμορφη, με τις πέτρινες κατασκευές, σπίτια και καταστήματα το ένα συνταιριασμένο με το διπλανό του, τους πλακόστρωτους δρόμους, πλαισιούμενη και από την απαράμιλλη θέα προς το επίνειο, την Πέτρα, τον Μόλυβο, τη θάλασσα μέχρι τις παλιές πατρίδες της Ανατολής. 
Από τις εκατόν εβδομήντα σχεδόν κατοικίες, μόνο οι πενήντα κατοικούνται πλέον, οι δε υπόλοιπες ανοίγουν το καλοκαίρι με την επάνοδο των αποδήμων.
Πρώτα βελανιδιές και πεύκα ύστερα οι ελιές κι ο κάμπος.

Κλιματικά η περιοχή είναι ψυχρή τον χειμώνα, και το υψόμετρο των 250 μ. περίπου από τη μια ευνοεί ελαφρές χιονοπτώσεις και παγετούς από την άλλη όμως δεν έχει την υγρασία των παράλιων περιοχών, τα δε καλοκαίρια το κλίμα επηρεάζεται από τη δροσιά των πευκόφυτων υψωμάτων Ρούδι και Σκοτεινού για ένα ήπιο θέρος.




                                           Η ζώνη της βελανιδιάς κάτω απ΄το Σκοτεινό.



Στο ρούδι



Σκοτεινό



                                                   Βελανιδιά και κισσός σε εναγκαλισμό.




                                                         Η ανατολική πλευρά του χωριού

                 Η Λαφιώνα, οι δίδυμοι λόφοι της, η θέα στη θάλασσα. (φωτό Γ. Παπαδόπουλου)

Η Λαφιώνα δεν ήταν πάντα στη σημερινή της θέση.

Από τα πρωτοβυζαντινά τουλάχιστον χρόνια, που θεωρείται ότι υπήρχε, δηλ. γύρω στο 500 (σύμφωνα με τρεις μελετητές), βρισκόταν πιο βόρεια .
Η προηγούμενη Λαφιώνα βρισκόταν γύρω από τον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο, όπου ανιχνεύονται πολλά απομεινάρια κατοίκησης με πλούσια κεραμική και θεμέλια κτισμάτων.
Η δε παλαιότερη και ίσως πρώτη από όλες, ήταν αυτή στη θέση της κοιλάδας του Τεκέ στα ερείπια του Αγίου Αλεξάνδρου.
Στη σημερινή θέση της δεν έχουν βρεθεί ποτέ και σε καμιά περίπτωση παλαιότερα κτίσματα ευρήματα παντός είδους, όπως συμβαίνει στις δυο προηγουμένως αναφερθείσες θέσεις. Έτσι δεν έχει ασχοληθεί ακόμα κανείς για τη χρονολόγηση της τωρινής της θέσης.

ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Από την προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα αρχείο των παλαιότερων φωτογραφιών που υπάρχουν ακόμη στο χωριό, με τους ανθρώπους που πέρασαν απ΄τα χώματα που πατούμε εμείς οι σημερινοί, είτε με την δημοσίευσή τους στο διαδίκτυο είτε με την φωτογράφιση από τα σπίτια που ανοίγουν το καλοκαίρι, βρέθηκαν αρκετές φωτογραφίες λαφιωνιατών και αρκετά παλιές, με παλαιότερη αυτή του 1895.
Αυτό που δεν βρέθηκε είναι φωτογραφία τοπίου, που να μας δείχνει εικόνα του χωριού που είχε πριν το 1950.

 Φωτο, Μια από τις λίγες φωτογραφίες και σχετικά πρόσφατη, της δεκαετίας 1950; επάνω στη δεξαμενή, «στο τεπόζιτο», που πρόκειται για φωτογράφιση συμπεθέρων μετά τον αρραβώνα του Ανέστη Αυγερινού. Φαίνονται από δεξιά δυο σπίτια της γειτονιάς «Άμμος» και από αριστερά τουλάχιστον άλλα δύο από το «Σπυρί». (Από την οικογένεια Ηρώς Κουτζαπαναγιώτη) 

                          Από την οικ. Τουλουμτζή. Κοιτάζοντας το σχολείο, πίσω τους το χωριό (1960;)

Πάντα υπάρχουν ελπίδες να βρεθούν κι άλλες φωτογραφίες. Έτσι, από τη θέση αυτή και με την ευκαιρία, να παρακαλέσω  αυτούς που δεν άνοιξαν τις οικογενειακές αναμνήσεις τους ακόμη, να το κάνουν για τη Λαφιώνα και την αιωνιότητα!  


[1] Η ζώνη της βελανιδιάς που έχει πλέον λατομηθεί μια που δεν έχει ο καρπός της οικονομικό ενδιαφέρον, φαίνεται έντονα από το ύψος του Αϊ Γιάννη του Πρόδρομου, σε όλη την περιοχή Καυκάρια και κάτω από το χωριό στη «Χαρατσιά» μα και στη μέση του Σκοτεινού πριν αρχίσει ο ελαιώνας.   Όπως και άλλα χωριά στη δυτική Λέσβο έτσι και στη Λαφιώνα γινόταν η συλλογή του καρπού της βελανιδιάς και η εμπορία του. Στο αρχείο της Εκκλησίας μας υπάρχουν αρκετές αναφορές για πώληση βελανιδιού και έσοδα για την ενορία τα έτη 1905- 1907. Μεταπώληση βελανιδιού έκαναν ο Παρασκ. Αχουλιάς και ο Βασ. Μαραγγός. Η τελευταία βελανιδιά εντός του χωριού ήταν αυτή της Αγίας Παρασκευής που γερασμένη έπεσε μεγαλοπρεπώς τη δεκαετία του 1950. Λέγεται ότι τα βελανίδια της ήσαν βρώσιμα με την γεύση του κάστανου.
















Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2018

Η κατασκευή του Νάρθηκα και της οικίας του εφημερίου του ναού της Λαφιώνας το 1920-1925



Ο ενοριακός ναός της Λαφιώνας 



Με βάση τα λυτά έγγραφα και τα στελέχη των αποδείξεων που βρέθηκαν αποθηκευμένα στο χώρο της σκάλας προς τον γυναικωνίτη του ναού, στα πλαίσια μελέτης[1] για την αποκατάσταση  ζημιών του ΒΔ τμήματος του ναού, τον Οκτώβριο του 2018 και με τα πρακτικά της Ενοριακής Επιτροπής του 1920 1925 επιχειρούμε να περιγράψουμε στοιχεία του καιρού και φάσεις της κατασκευής του νάρθηκα του ναού και του γυναικωνίτη.
Στη μνήμη του χωριού, δηλαδή των παλαιοτέρων κατοίκων του, έχει γραφτεί ότι το 1920, επί προεδρίας της Κοινότητος Γεωργίου Παπαδάκη και με άγνωστα κονδύλια[2] χτίστηκε ο Νάρθηκας του ναού, έργο που για την εποχή αυτή θεωρήθηκε σπουδαίο και πιστώθηκε στη φήμη του προέδρου, του και πρώτου προέδρου μετά τη δημιουργία ανεξάρτητης Κοινότητος Λαφιώνος τον Αύγουστο του 1919.

Σκόρπιες αποδείξεις αναφέρουν ότι δαπανήθηκαν τα εξής ποσά:

Δρχ. 37 , επτά φορτία ασβέστη,     3 Μαΐου 1920
Δρχ. 163, 4 τεμάχια σιδήρου,          7 Μαΐου 1920
Δρχ. 90, επισκευές, Σιδεράς Θεόδωρος, 2 Μαΐου 1920
Δρχ. 936 , 3000 οκάδες ασβέστου, 3/5/1920
Δρχ. 573, μεροκάματα για σχίσιμο λεύκων και πεύκων, 10/05/1920

Από στέλεχος αποδείξεων διαβάζουμε :

Δρχ. 728, αξία 14 ημερομισθίων  (προς 52 δρχ)                          10/2/1925
Δρχ. 572,.αξία.11.ημερομισθίων,λαβών, Σπύρος Λαγοδέλης, 10/2/1925.
Δρχ. 672 αξία 15 ημερομισθίων  (προς 45)
Δρχ. 600 αξία 15 ημερομισθίων λαβών  Αλ. Βουλγαρέλης
Δρχ 900 αξία 22 ημερομισθίων λαβών Θ. Κινδριδέλης             15/2/1925

Και έπεται συνέχεια…

Εικάζεται ότι τα μεγάλα αυτά ποσά και τα πολλά υλικά που δαπανήθηκαν το 1920 αφορούν την κατασκευή του Νάρθηκα του ενοριακού ναού του χωριού. Και οι πληρωμές από το εκκλησιαστικό ταμείο άρχισαν το 1920.
Οι εξοφλήσεις εργατών και υλικών τον Μάιο του 1925, φαίνεται να ταιριάζει με το άλλο έργο του ναού την  οικοδόμηση της οικίας του εφημερίου εντός του περιβόλου του ναού.


Μια οικία αποκλειστικά για τον παπά, ήταν στη σκέψη του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου από καιρό, όταν το 1924 έγινε έξωση του εφημερίου εκείνου του καιρού από τον  ο ιδιώτη που του ενοικίαζε[4] σπίτι. Και την επόμενη χρονιά έδωσαν λόγο οι επίτροποι, ότι θα διαθέσουν από τον προϋπολογισμό του επόμενου έτους ως αρχή, 3500 δρχ. για έναν μικρό οίκο του εφημερίου, λεφτά που είχαν λογισθεί για την επισκευή της Αγ. Παρασκευής. Τον Απρίλιο του 1925 το Εκκ. Συμβούλιο αποφασίζει εκ νέου και ανεβάζει το ποσό για τον οίκο του ιερέα στις 10 χιλιάδες δρχ.
Τελικά στον απολογισμό του έτους 1925, σημειώνεται κόστος κατοικίας εφημερίου 11.269,50 δρχ.

Στο έργο πάντως του Νάρθηκος εργάστηκαν πολλοί λαφιωνιάτες, εργάτες και μαστόροι.
Ο πρώτος χτίστης της πέτρας ήταν ο Αλέκος Βουλγαρέλης αλλά και ο 
Θεοφάνης Κιντριδέλης .
Με τις ξυλοκατασκευές ασχολήθηκε ο γνωστός στην περιοχή ξυλουργός Πέτρος Μεϊμάρης, πατέρας του δασκάλου Χριστόδουλου Μεϊμάρη, για τις σκαλωσιές και τα πατώματα της σκάλας και του γυναικωνίτη. 


Τα τρία τοξωτά ανοίγματα του νάρθηκα
Όσο για τη μεταφορά όλων των υλικών ασχολήθηκαν οι αγωγιάτες του χωριού όπως ο Τζάνος Ανδριώτης ο Ευριπίδης, ο Γεώργιος και ο Ευστράτιος Μουμτζή, ο Αλέξης Κράλογλου, ο Χρ. Ανδριώτης  ο Γ. Γκάγκας, και ο Ξενοφών Αυγερινός, για την άμμο τον ασβέστη τις πέτρες τα χώματα αλλά και ό,τι άλλο ήταν προς μεταφορά.
Για το σχίσιμο πέτρας αναφέρεται ο Χριστόδουλος Σταύρου (Γελαγώτης;) αν και αργότερα γνωστός στην τέχνη αυτή ήταν ο Χριστ. Κυριάκου Παπάζογλου.
Ακόμα υπάρχουν και μεροκάματα για σχίσιμο πεύκων και λεύκων.
Για όλα τα σιδηρικά και εργαλεία πρόκες τσάγρες μεντεσέδες και τα εξαρτήματα θυρών και τζάμια παραθύρων,φρόντισαν καταστήματα της Πέτρας. Αναφέρεται αυτό του Φραντζή.
Χρησιμοποιήθηκαν πέτρες από το ρούδι, όπως και για πολλά σπίτια του χωριού και για την ξυλεία κατέβασαν πεύκα από το ίδιο ύψωμα αλλά και λεύκες από τα περιβόλια της Λαφιώνας.
Τα μεροκάματα κυμάνθηκαν μεταξύ των 15 , 45 αλλά και 52 δρχ, ανάλογα το είδος εργασίας.‘Όσες αποδείξεις βρέθηκαν συγκεντρώνουν ποσόν δαπανών  13.000 δρχ. ενώ το βιβλίο Ταμείου της Εκκλησίας αναφέρει, ως τελικό, ένα αρκετά μεγαλύτερο ποσό.
Για τους σύγχρονους του Γ. Παπαδάκη το 1925 η εικόνα του ναού φαινόταν βελτιωμένη και το σύνολο μεγαλύτερο στον άξονα Ανατολή-Δύση  αλλά και ομορφότερο. Αργότερα θα προστεθεί και το μικρό γραφείο του ναού για τις γραμματειακές ανάγκες της ενορίας.



Με την λήξη των εργασιών θα τοποθετηθεί η κτητορική πλάκα του ναού ψηλά στην πρόσοψη του νάρθηκα που θα φέρει χρονολογία κατασκευής το 1807 και τη χρονολογία έναρξης κατασκευής του νάρθηκα 1920, εκλαμβανομένη ως«ανακαίνιση[3]» του ναού. Οι εξόφληση εργασιών και δαπάνης υλικών θα συνεχίζεται μέχρι τον Μάιο του 1925.






Η οικία του εφημερίου στο βάθος της αυλής (το κελί).














Στο μέτωπο του νάρθηκα μαρμάρινη πλάκα "το ομφάλιο" του ναού με  δυσδιάκριτη ανάγλυφη αναπαράσταση.





[1] Από την αρχιτέκτονα Μαρία Τσιτιμάκη
[2] Η περιουσία της ενορίας, τα έσοδά από την ετήσια πώληση του ελαιολάδου και οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες με έντοκο δανεισμό στους ενορίτες, μπορεί να υποστηρίξει τα έξοδά του ναού και τις αναγκαίες ανακαινίσεις του .Το 1923 το συμβούλιο της Εκκλησίας με πρόεδρο τον Απόστολο Καλατζή, αποφασίζει να εκποιήσει πολλά ελαιόδενδρα ευρισκόμενα «τήδε-κακείσε». Το δε έτος 1925 θα πωληθεί το κτήμα της εκκλησίας στα «Κόκκαλα» και αυτά στα «Άσπρα χώματα» και τον «παλαιόμυλο». Σύνολο εσόδων  11.950 δρχ. (Συνεδριάσεις, Ενορίας 22/7/1923. Αρχείο Ναού).
[3] Τουλάχιστον μια απόδειξη αναφέρει εξόφληση επισκευών στο ναό, τον καιρό της "Ανακαίνισης"
[4] Το ενοίκιο του ιερέα ήταν 280 δρχ.






















Τετάρτη 10 Οκτωβρίου 2018

Πριν 70 χρόνια στα Γρεβενά... Ευστράτιος Αχουλιάς.

"Το δώρο μου είναι
μικρό μη το παρεξη-
γήστε σας στέλνω για
ενθύμιο να μη μαλισμονείσται
".


(φωτογραφία του Στρατή Αχουλιά στον Πεντάλοφο Κοζάνης)

Μοιραία τοποθεσία έλαχε το ύψωμα Τάλιαρος Γρεβενών
Σκοτώθηκε επί τόπου όταν πάτησε παγιδευμένη νάρκη. Από τον ίδιο λόγο πέθανε και ο αδερφός του, Σταύρος, λίγο μετά αφού μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.


Η τοποθεσία του Τάλιαρου αποδείχτηκε ιδανική για καταφύγιο όχι μόνο της άγριας ζωής, αλλά κι ενός ολόκληρου στρατού. Εδώ, όπως και στον Ζουπανιώτικο Αηλιά, είχε οργανωθεί η γραμμή άμυνας του Δημοκρατικού Στρατού στα μαύρα χρόνια του Εμφυλίου, μιας και τα δύο αυτά βουνά δεσπόζουν στο Βόιο, ενώνονται και φράζουν το δρόμο προς το Γράμμο. Μέσα στα πυκνά δάση είχε στρατοπεδεύσει αόρατη από παντού μία ολόκληρη Ταξιαρχία με δύναμη 600 ανδρών, οι μισοί από τους οποίους βρίσκονταν στον αυχένα του Λυκοκρεμάσματος, τη μοναδική τότε δίοδο για το Επταχώρι, και οι άλλοι μισοί στα υψώματα του Δοτσικού.
Παρόλη την ισχυρή οχύρωση, η άμυνα δεν άντεξε και στις 2 Ιουλίου του 1948 ο Τάλιαρος εγκαταλείφτηκε μετά από σφοδρή μάχη. Από τότε έχει παραμείνει ένας τόπος απομονωμένος, άγριος και άγνωστος, σχεδόν παρθένος από οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα, κρύβοντας καλά στα σπλάχνα του τις άσχημες μνήμες εκείνου του τραγικού πολέμου.
Τριγύρω υπάρχουν ακόμη τα σημάδια από τα ορύγματα των πολυβολείων, τα ξεκλαρισμένα δέντρα και οι λακκούβες που είχαν ανοίξει οι καταιγιστικοί βομβαρδισμοί των αεροπλάνων και των οβίδων.
Έλληνες εναντίον αδελφών Ελλήνων.
Ένας πόλεμος που φοβίζει ακόμα τους Έλληνες με αποτέλεσμα να τον έχουν απωθήσει στο βάθος του νου και να απαγορεύουν στον εαυτό τους και τους άλλους οποιαδήποτε αναφορά.Μια διαδικασία που κάνει πιθανή τη συνέχισή του ανά πάσα στιγμή.

Όταν ήρθαν τα μαντάτα από την στρατιωτική διοίκηση στη μάνα, έτρεχε ο κόσμος να προστατέψει την χαροκαμένη, παρηγορώντας την και δίνοντας κουράγιο. Κι αυτή τους απαντούσε:
"Μη νοιάζεστε για μένα δεν παθαίνω τίποτα! Τα παιδιά μου κλάψτε που δεν ζουν πια". 

Ο Σταύρος Αχουλιάς

Κυριακή 8 Ιουλίου 2018

Η φετινή γιορτή της Αγίας Κυριακής


Ανήμερα σχεδόν της γιορτής  τής Αγίας Κυριακής στις 7 Ιουλίου
Κυριακούλα Αγγελόγλου-Σάπατου
 εφέτος ,βρέθηκε η φωτογραφία τής προ προγιαγιάς μου , Κυριακούλας Αγγελόγλου Σαπάτου, χωρίς να το περιμένουμε, αφού οι δυο οικογένειες , που θα μπορούσαν να την έχουν, απαντούσαν αρνητικά, η μία λόγω δύσκολης συνεννόησης και η ‘άλλη που δήλωνε ότι την είχε καιρό πριν αλλά τώρα δεν την βρίσκει.

Και να που παρουσιάστηκε μέσα από διπλωμένα χαρτιά, τώρα, σήμερα, που ήταν η γιορτή της. Τι να υποθέσει κανείς και τι να πει;


Ένα οφειλόμενο καθυστερημένο μνημόσυνο;
Μια υπενθύμιση ότι οι άνθρωποι δεν διαγράφονται;
Μια προσωπική προσπάθεια μόνιμης σύνδεσης του σήμερα με το χτες;



Η Κυριακούλα γεννήθηκε το 1856 και ήταν το ένα από τα πέντε παιδιά και η μία από τις δυο θυγατέρες του Αντωνίου και της Μαρίας Αγγελόγλου[1]

Παντρεύτηκε τον Δημήτριο Σάπατο το Μάη του 1878 (22 χρονών) και απέκτησαν τους: Μιχαήλ, Χριστόδουλο, τη Μυρσίνη τη Μαριάνθη και τον Μανώλη. Ήταν μια καλή νύφη, με προίκα[2] αρκετά ελαιοκτήματα και βοσκοτόπους όπως το κτήμα στα μαντρούδια, το Ατζλον τ΄αλώνι (Το αλώνι του Αγγελόγλου), το παλιάμπελο, την Κάντζα κλπ.


Τη Μαριάνθη την πάντρεψε με τον Αλέξανδρο Βατάλη, αδερφό του Ιπποκράτη, η οποία ατύχησε, και όπως πεθαίνανε τότε γρήγορα και ανεξήγητα οι ανθρώποι, έτσι πέθανε και η Μαριάνθη και άφησε ορφανές δυο κόρες , τη Ελπινίκη και την Παρθενόπη.
Η Κυριακούλα έγινε μάνα για δεύτερη φορά, ανασκουμπώθηκε και έψαχνε τρόπους σε δύσκολους καιρούς να αναστήσει τα εγγόνια της .

Λίγο πριν το 1920 μια δωρεά από τον γιο της Κυριακούλας, Μανώλη Σάπατο και τη γυναίκα του Γιαννούλα, θα δοθεί στα ορφανά Μαριάνθης και Α. Βατάλη δια Κοινοτικής Πράξης της πρώτης τότε κοινότητος Λαφιώνος, με την υπογραφή του Γ. Παπαδάκη και άλλων, βοήθεια αποτελούμενη από «μίαν τριακοσιάραν» που την έλαβε η Κυριακούλα ως προστάτις των.

Θα πεθάνει στα 83 της χρόνια το 1939, προστατευόμενη από την Παρθένα, μια που η άλλη εγγονή Ελπινίκη θα παντρευτεί στην Πέτρα. Η Παρθενόπη θα παντρευτεί τον Ι. Λαδά.Όσο ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι, δεν μας εξήγησαν ποτέ τις συγγένειες αυτές που τώρα μέσα από τα λίγα στοιχεία που απέμειναν προσπαθούμε να τους αναστήσουμε στο σήμερα και να ξαναμετρηθούμε από την αρχή.

Αιωνία τους η μνήμη  

(Με πολλές ευχαριστίες στη Μαρία Θαλασσινού, που άνοιξε το αρχείο της Παρθένας και της γιαγιάς της, Κυριακούλας.)

Παρακάτω φαίνεται η καταχώρηση των δυο αδελφών Ελπινίκης 12 χρονών και Παρθενόπης 10, στο μητρώο μαθητών του Δ. Σχολείου Λαφιώνας το 1916.








[1] Στο προικοσύμφωνο του γάμου των Αντωνίου  Αγγελόγλου και Μαρίας αναγράφεται ημερομηνία 1841 και άρα δεν ήταν από τα πρώτα παιδιά του ζευγαριού η Κυριακούλα, γεννημένη το 1856.
Άρα και ο Αντώνιος, προπάτορας των Αγγελόγλου, πρέπει να γεννήθηκε γύρω στο 1820.

[2 Στο δικό της προικοσύμφωνο που φύλαξε μαζί με άλλα αρχαιότερα έγγραφα της οικογένειας Αγγελόγλου, αναφέρεται η προίκα της λεπτομερώς: 3 στρώματα, και παπλώματα, 8 μαξιλάρες και 4 μαξιλάρια, στρωσίδια και καρπέτες, 19 υποκάμισα 14 σινδόνια, 60 μεσάλια 28 μανδίλια, 3 σκαμνομέσαλα, 5 μεσάλες, 4 σαλβάρια 2 σάκους ένα κοντογούνι μισοφόρια βρακοζώνες τσουράπια 10 καπνοσακούλες, τρία χαρανιά, ένα σινί, 15 κομάτια μπακίρια και καπακωτά, έναν νταβά, 1 σεφέρ τάσι, 3 σεντούκια, 3 σφίδες, τρία δαχτυλίδια μαλαματένια και 4 ασημένια και όσα άλλα ευρίσκονται.

Κυριακή 1 Ιουλίου 2018

Οι Λαφιωνιάτες στους Εθνικούς Αγώνες

Του Ιουλίου αρχομένου και της θερινής ραστώνης σε εξέλιξη, τελείωσε μια έρευνα για την συμμετοχή των χωριανών μας στους πολέμους της πατρίδας μας, αυτούς που έπεσαν για την ελευθερία και την ευτυχία ημών των υπολοίπων.

Είναι ένα θέμα σημαντικό, η τιμή στους ανθρώπους αυτούς, που δεν το έχουμε φροντίσει όσο θα έπρεπε. Έτσι παραμένουν άγνωστοι με ευθύνη των συγγενών τους αλλά και των υπόλοιπων που χαίρονται τα αποτελέσματα της θυσίας αυτών. Σίγουρα οι συγγενείς προτιμούν τη λήθη από την επώδυνη ανάμνηση του χαμού τους. Η δική μας υποχρέωση είναι να τους κατατάξουμε στους Ήρωες του Έθνους μας και να τους μνημονεύουμε για την τιμή και τον παραδειγματισμό.

Με τη βοήθεια των υπηρεσιών του Στρατού και των σχετικών αρχείων που δημοσιεύονται πλέον στο διαδίκτυο, με ερωτήσεις στους συγγενείς, όπου υπήρχαν, συγκεντρώθηκαν οι πληροφορίες που ακολουθούν, οι οποίες υπόκεινται πάντα σε διορθώσεις και προτάσεις.

ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ


Η Λαφιώνα έχει πληρώσει το αναλογούν της χρέος στους αγώνες της πατρίδας και έχει να πενθεί και να υπερηφανεύεται χαμένους και ήρωες. Από τον Α΄ Παγκόσμιο και το Μικρασιατικό μέτωπο, στον Β΄ Παγκόσμιο και το Αλβανικό μέχρι τον Εμφύλιο.
Μια μικρή απότιση τιμής επιχειρείται από τον τότε Καποδιστριακό Δήμο Πέτρας, όπου αναφέρονται μερικοί από τους λαφιωνιάτες πεσόντες αυτών των πολέμων στο ηρώο της πλατείας το οποίο επιχειρεί να καλύψει όλες τις κοινότητες που ανήκαν στο Δήμο αυτόν. Για το χωριό της Λαφιώνας γράφει:

Είναι λοιπόν οι:
1.Ευστράτιος Βαλδάνης,
2.Χαράλαμπος Βολιώτης του Σπυρίδωνος,
3.Ιωάννης Πετριανός του Αλεξάνδρου,
4.Ιωάννης Πτεριανός του Αλ. (με ένα ερωτηματικό για την ορθότητα της καταχώρησης), και
5.Θεολόγος Σταματίου, όλοι πεσόντες στην Μικρασιατική Εκστρατεία 

Κοντά σε αυτούς, που αναφέρονται και στον κατάλογο πεσόντων της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, πρέπει να προστεθούν και οι εξής:
6Νεοκλής Ευστρατίου. Τουλουμτζής[1], υποδεκανέας που σκοτώθηκε στον  Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο στη μάχη του Σκρα, τον Μάιο του 1918 στο Κιλκίς. Και ο 7Κυριάκος Τατάς, αδελφός της Μαρίας Τατά-Αχουλιά, που έπεσε το 1940 στον ελληνοϊταλικό πόλεμο αλλά και

8. Εμμανουήλ Χρυσοστόμου Σουβλερός, ο αεροπόρος μας, που σκοτώθηκε το 1944 στην Αίγυπτο, όπου είχε μεταφερθεί η αεροπορία, λόγω της Κατοχής.
Εμμ. Χρυσ. Σουβλερός

Νεοκλής Ψαρόπουλος

Και πρέπει, κάποια στιγμή με το χέρι στην καρδιά και τα μυαλά καθαρά να αποδώσουμε  τιμή σε όσους έπεσαν είτε από την μια, είτε από την άλλη πλευρά του επάρατου εμφύλιου πολέμου του 1945-1949


Και τότε ίσως αναφέρουμε[2] τον ΝΕΟΚΛΗ  ΨΑΡΟΠΟΥΛΟ, του Δημητρίου, Υπλγό (ΠΖ) που γεννήθηκε στη Λαφιώνα το 1919, του 564 Τ.Π. που έπεσε στον Προφήτη Ηλία Ευρυτανίας στις 14 Σεπτεμβρίου1947 αλλά και τους στρατιώτες αδελφούς:

ΑΧΟΥΛΙΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟ  Νικολάου, γεννημένο στη Λαφιώνα το 1919. Ανήκε στο 507 Τ.Π. και πέθανε στο 211 Χειρουργείο στις 3 Ιουλίου 1948, λόγω τραυματισμού του στο ύψωμα Τάλιαρος Γρεβενών από έκρηξη παγιδευμένης νάρκης. 
Ευστρ. Αχουλιάς
Σταύρος Αχουλιάς

Και τον αδελφό του: ΑΧΟΥΛΙΑ ΣΤΑΥΡΟ[3]  του ίδιου Τάγματος, που σκοτώθηκε την ίδια μέρα από έκρηξη νάρκης στο ίδιο ύψωμα.

Και τον  ΚΑΖΑΜΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟ του ΒΑΣΙΛ. γεννημένο το 1924 που υπηρετούσε στο 582 Τ.Π. και εξαφανίστηκε σε επιχειρήσεις στη θέση Κλέφτης Κονίτσης στις 4 Ιουλίου 1948. 
Τέλος, τον υπενωμοτάρχη ΖΗΝΩΝΑ [5] ΕΥΣΤ .  ΛΑΣΚΑΡΗ ο οποίος έπεσε στον Μελιγαλά Μεσσηνίας, στις 9-9-1944 (αδελφός του Γεωργίου και του Ευρυβιάδη Λάσκαρη, που έχουμε γνωρίσει).



Κατά μία άποψη πρέπει να μνημονεύονται και οι εξαφανισθέντες στο Μικρασιατικό: Όπως οι:  
Ιωάννης Καρακάσης
, και ο αξιωματικός Γαβριήλ Κυπαρίσσης το 1922, και ίσως όλοι αυτοί οι άγνωστοι, που δεν κατάφεραν να γυρίσουν στο νησί κατά την μικρασιατική καταστροφή, θύματα μεγαλόπνοων γεωπολιτικών σχεδίων.
Άλλωστε οι σύζυγοι  των δύο προαναφερθέντων τουλάχιστον (έχουμε γραπτές και προφορικές μαρτυρίες ότι) έπαιρναν πολεμική[4] σύνταξη που σημαίνει κρατική αναγνώριση της εμπλοκής τους στα γεγονότα.


Υπάρχουν βέβαια πολλοί ακόμη και σήμερα, που θεωρώντας την εποχή του εμφυλίου πολέμου ως εποχή σε σύγχυση, διαφωνούν και αφήνουν αυτούς τους ανθρώπους να κριθούν ως άξιοι τιμής στο μέλλον.Η δική μου πρόταση είναι να γραφτούν όλοι στην κενή στήλη του Ηρώου του χωριού, όπως έχουν ήδη γραφτεί στον τόπο της ταφής του καθένα, γιατί έχασαν τη ζωή τους για την πατρίδα για το κοινό και όχι για το ατομικό τους συμφέρον.
 

Και επειδή είναι σχετικό το θέμα, θέλω να αναφέρω και τον τραυματία πολέμου, τον Ιγνάτιο Καρανδάνη, που τον γνώρισε η γενιά, των σήμερα, πενηντάρηδων. Τραυματίστηκε λοιπόν στη μάχη του Σαρανταπόρου το 1912, τότες 18-19 χρονών, μια μάχη που άνοιξε τον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο από πλευράς της Ελλάδος ενάντια στους Οθωμανούς.


[1] Ο Ευστράτιος Τουλουμτζής γεν. το 1854, ήταν πατέρας της Μαριάνθης (μετέπειτα σύζυγος Γρηγορίου Καλατζή) και του Νεοκλή, τον οποίον είχε αρραβωνιαστεί η Ουρανία Παπάζογλου μετέπειτα Φραγκούλη. Μια από τις επιστρατεύσεις που υπέστη ο Νεοκλής ήταν και αυτή στον Α’ Παγκόσμιο, όπου σύμφωνα με όσα μας είπε η Εύελπις, η τρίτη κατά σειρά κόρη και το τέταρτο παιδί της Ουρανίας, όπου και σκοτώθηκε.: Θυμάται και πολύ σωστά, ότι στον πόλεμο αυτόν έτρεχαν οι Έλληνες όπως και οι Βούλγαροι να βρεθούν με περισσότερα εδάφη νικητές, στην επικείμενη διανομή εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
[2] http://stratistoria.wordpress.com
[3] Γεννήθηκε στη Λαφιώνα  το 1921,στρατιώτης  του 507 Τ.Π
[4] Αρχείο οικ. Ιω.Καρακάση και Χριστούδας Κυπαρίσση, σήμερα της Αριάνας Τουλουμτζή.
[5] Είναι καταγεγραμμένος στο: Γεωργίου ΤΖΟΥΒΑΛΑ, αντιστράτηγου ε.α, ΜΝΗΜΗ ΘΥΣΙΑΣΘΕΝΤΩΝ, τ.Δ Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ στην σ. 1263 με α/α 1642. 
  
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ


  Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΩΝ 103 ΧΡΟΝΩΝ ΤΗΣ             ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ      ΛΑΦΙΩΝΑΣ                                              Ήταν 14 Αυγούστου 1919 , ό...