Πρωτοχρονιά του 1925 από τον Αντώνιο Κουτζαπαναγιώτη

ΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΤΖΑΝΟΥ

Ένα σχολικό τετράδιο μικρού μεγέθους, του μαθητή Αντωνίου Ε. Κουτζαπαναγιώτη από το 1925, βρέθηκε σε ένα αρχείο. 

Είναι χρώματος μπλε-λουλακί, 12 φύλλων και φαίνεται να είναι γενικής χρήσης αφού περιέχει κανόνες μαθηματικών, πράξεις αριθμητικής, άσκηση καλλιγραφίας και δυο φορές γραμμένο το ημερήσιο πρόγραμμα. 

Τέλος γράφει δυο φορές τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς .

Ονομάζει τον εαυτό του Αντώνιο Ε. Κ. Παναγιώτου αλλά και Ευστρατίου Τζάνου.

                                                                                           

 Η Ετικέτα γράφει: 

                                                                                                   Α Αντόνιος Ε. Κ. Πάναγιωτού

        1925 ..... ημέρα τετάρτη 

        Ευστράτιος Τζάνου 1925

             Τάξης Τάξεος ...

             φιλ 12

Το πρόγραμμα της εβδομάδας:

Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς  

ετοίμαζε ο Αντώνης Ε. Κουτζαπαναγιώτης το 1925, τον καιρό που ήταν μαθητής στο Δημοτικό.
Τα έγραψε στο τετράδιό του, ίσως ακούγοντάς τα από τον δάσκαλο ή από συμμαθητές.

Γεννημένος το 1914, πρέπει να ήταν στην πέμπτη τάξη αφού είχε και την φυσική ως μάθημα, εάν βέβαια υποθέσουμε ότι φοίτησε κανονικά, πράγμα δύσκολο για τα χρόνια εκείνα. Το πιθανότερο είναι να ανήκε σε μικρότερη τάξη, στην ηλικία των 11 χρονών. 

Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς:

Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία,

 πηγαίνει στην Ιερουσαλήμ την πόλη την αγίαν.

Στο δρόμο που επήγαινε βρίσκει τον Ιωάννη
μαζί με τον Γρηγόριο και τους εχαιρετάει.
'Ωρα καλή Γρηγόριε και πούθεν απηγαίνεις;

Απ' το σχολείο εσχόλασα στη μάνα μου πηγαίνω. 

Αν σχόλασες απ' το σχολειό πες μας ένα τραγούδι

Εγώ γράμματα εμάθαινα, τραγούδια δεν ηξεύω!
Αν μάθαινες τα γράμματα πες μας την αλφαβήτα.
Ξηρό ραβδί ... ξηρούς βλαστούς επέτα
και απάνω στους ξηρούς βλαστούς περδίκια φωλιασμένα.
Δεν ήταν μόνο πέρδικες, γαρουφαλιές λεβέντικες
μα και περιστεράκια, μαύρα μου γλυκά ματάκια
και κέρνα τον αφέντη μας Βασίλη τον λεβέντη μας...


Θα μένουν στη μνήμη μας, όσο ζούμε, αυτοί που πέρασαν από 
το χωριό αυτό, με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους ο καθένας. 

Αρνούμαστε να τους αφήσουμε στη λήθη του παρελθόντος.
Είναι ένας τρόπος να αντιστεκόμαστε στη φυλλορροή του χωριού της Λαφιώνας.

             Καλή χρονιά σε όλους τους λαφιωνιάτες !!!! 

Το προικοσύμφωνο της Αρχόντως στη Λαφιώνα το 1788

Ένα προικοσύμφωνο της Λαφιώνας  του 1788, έχει ενδιαφέρον από πολλές πλευρές!

Χιλιοδιπλωμένο και με το κέντρο του χαρτιού να λείπει, πυκνό γράψιμο αλλά δυνατόν να διαβαστεί, έστω και με τα κενά της φθοράς, διαβάσαμε τα εξής ενδιαφέροντα:

ΙC     XC

Γενητο ύψιστε τω ελεος        +          σου εφ ημας

NI    KA

ης την δόξαν του υψίστου και θεού και σοτήρος ημών ιησού χριστού.

ης την πρεζβήαν της πανυψίστου εβλογημένης δεςπήνης ημόν

θεοτόκου και αηπαρθένου μαρίας ης την πρεζβήαν τον αγίον

ενδόξον και πανεφήμον αποστόλων ης την πρεζβήαν τον ενδόξον

 θεοστέπτον βασιλέον και ηςαποστόλον κοσταντήνου και ελένης ης την

πρεζβήαν του αγίου ενδόξου μεγαλωμάρτηρος προκοπήου και πά-

ντον τον αγίον αμήν.   ================  

καγο εγο ω θομας και η γινη μου κοσταντινα

 με γνομη και θελήση προς το λαβην ενόμω αν-

δρί της την φηλτάτην μας θηγατέρα ονόματη αρχοντού να πάρωμεν

γαπρό τον κιρ γιοργι τάτομεν ης την πρύκα αφτουνόν προτον το ε-

λεος του θεου και την εφχή τον γονέον ότη εφχή γονέον στηρίζον θε-

μεληα ηκον επητα    =============   ο πλουσηόδορος θεός εν πρό

της της διανωμης – το οςπητη αρματωμενω ος καθος εβρηςκηται

κριβατ[ι]ού στροσηα  - 4 μαξηλάρες -4 μαξηλάρια -10 μ===ληα -16

πητούνηα -2 τητζηρέδης  -3 ===μηα -10 σηνή  -1 πητόταψα  -2

τάση  -1 ταβάς -1 καρπέτης   -====πεφηα -1 παπλόματα  -2

της νήφης φουρισές =============== -3 φουστάνη -5

κατουκόρμηα  -6 σπαν======       δακτηλήδηα     -4=============

=============1 ερχόμε  =======

τα πράγματα  στουν αγιον

δημήτρι στου κά[μ]που του χουρι==== καθός εβρίσκηται σήμπλης ο φαρ

θούλης  στη πλακούρα ηλ[ι]ές ος καθός εβρίσκηται, παρα δεκα= ριζες

από της πανου ηνη δικές μου δ====μολήδια -10χο έτερον ης ημον

και αμην αμήν εν έτη 1788 αβγούστου 2

χατζηηλη μαρτης

κωστατηςτουμαρ

χαλημαρτης

κωσμαςμαρτης

Θέμα λοιπόν του θεού ο επικείμενος αρραβών και τελετουργικό το προικοσύμφωνο, για τη συμφωνία και την προικοδοσία.
Ο Θωμάς και η Κατίνα θ' αρραβωνιάσουν την θυγατέρα τους Αρχόντω, με τον κυρ Γιώργη, γι' αυτό και θα τάξουν προίκα το σπίτι με την αρματωσιά του: τα κουζινικά του όλα, τα στρώματα και τα σκεπάσματα, τα ρούχα και τα χρυσαφικά της νύφης και στο τέλος δυο χωράφια, το ένα στην πλακούρα και το άλλο στον κάμπο του χωριού, στον Άγιο Δημήτρη.Πριν 230 χρόνια!
Βρισκόμαστε χρονικά στο κέντρο της τουρκοκρατίας και καταφέρνει η Λαφιώνα να εξασφαλίζει ακόμα οικονομικά τον γάμο με κάποια περιουσία για να συνεχιστεί η ζωή στο χωριό.
Η εύφορη πλακούρα υποστηρίζει από τότε τη ζωή μας, ο δε Άι Δημήτρης, από τότε, αποτελεί περιοχή της Λαφιώνας, ονομάζεται από τους τότε λαφιωνιάτες ως κάμπος του χωριού. 
Σήμερα θεωρείται αγροτική περιοχή της Πέτρας, αν και οι ιδιοκτησίες που περιτριγυρίζουν το προσκύνημα είναι ακόμα της Λαφιώνας.
Δεν μπορούμε να συνδέσουμε τους ανθρώπους  του παρόντος συμφωνητικού με σημερινή οικογένεια, γιατί έχει περάσει πολύς καιρός. Το έγγραφο αυτό άλλωστε ήταν ξεχασμένο ή παρατημένο σε βιβλίο της Εκκλησίας 

Ο Χώρος και ο χρόνος

Η Λαφιώνα χτίστηκε εκμεταλλευόμενη ένα κάθισμα του υψώματος Ρούδι και αναπτύχθηκε μέσα στη ζώνη με τις βελανιδιές[1] που φύτρωναν μετά τα πεύκα των κορυφών και πριν τον ελαιώνα που κατεβαίνει στον κάμπο. 

Ο κατοικημένος χώρος,  βλέποντάς τον από τον Άγιο Γεώργιο, σχηματίζει ένα σπασμένο Δ, με κορυφή στο δημοτικό σχολειό και τις άλλες άκρες προς τα βόρεια στο σπίτι του Βουλγαρέλλη και προς το νοτιά  στο σπίτι της Βιβής Αχουλιά. 

Η εικόνα της Λαφιώνας από μακριά δείχνει ένα καινούριο χωριό με τις φροντισμένες του στέγες και τα ανακαινισμένα του σπίτια. Αλλά και από κοντά η εικόνα είναι όμορφη, με τις πέτρινες κατασκευές, σπίτια και καταστήματα το ένα συνταιριασμένο με το διπλανό του, τους πλακόστρωτους δρόμους, πλαισιούμενη και από την απαράμιλλη θέα προς το επίνειο, την Πέτρα, τον Μόλυβο, τη θάλασσα μέχρι τις παλιές πατρίδες της Ανατολής. 
Από τις εκατόν εβδομήντα σχεδόν κατοικίες, μόνο οι πενήντα κατοικούνται πλέον, οι δε υπόλοιπες ανοίγουν το καλοκαίρι με την επάνοδο των αποδήμων.

Πρώτα βελανιδιές και πεύκα ύστερα οι ελιές κι ο κάμπος.

Κλιματικά η περιοχή είναι ψυχρή τον χειμώνα, και το υψόμετρο των 250 μ. περίπου από τη μια ευνοεί ελαφρές χιονοπτώσεις και παγετούς από την άλλη όμως δεν έχει την υγρασία των παράλιων περιοχών, τα δε καλοκαίρια το κλίμα επηρεάζεται από τη δροσιά των πευκόφυτων υψωμάτων Ρούδι και Σκοτεινού για ένα ήπιο θέρος.

                                           Η ζώνη της βελανιδιάς κάτω απ΄το Σκοτεινό.

Στο ρούδι

Σκοτεινό

                                                   Βελανιδιά και κισσός σε εναγκαλισμό.

                                                         Η ανατολική πλευρά του χωριού

                 Η Λαφιώνα, οι δίδυμοι λόφοι της, η θέα στη θάλασσα. (φωτό Γ. Παπαδόπουλου)

Η Λαφιώνα δεν ήταν πάντα στη σημερινή της θέση.

Από τα πρωτοβυζαντινά τουλάχιστον χρόνια, που θεωρείται ότι υπήρχε, δηλ. γύρω στο 500 (σύμφωνα με τρεις μελετητές), βρισκόταν πιο βόρεια .

Η προηγούμενη Λαφιώνα βρισκόταν γύρω από τον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο, όπου ανιχνεύονται πολλά απομεινάρια κατοίκησης με πλούσια κεραμική και θεμέλια κτισμάτων.

Η δε παλαιότερη και ίσως πρώτη από όλες, ήταν αυτή στη θέση της κοιλάδας του Τεκέ στα ερείπια του Αγίου Αλεξάνδρου.

Στη σημερινή θέση της δεν έχουν βρεθεί ποτέ και σε καμιά περίπτωση παλαιότερα κτίσματα ευρήματα παντός είδους, όπως συμβαίνει στις δυο προηγουμένως αναφερθείσες θέσεις. Έτσι δεν έχει ασχοληθεί ακόμα κανείς για τη χρονολόγηση της τωρινής της θέσης.

ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Από την προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα αρχείο των παλαιότερων φωτογραφιών που υπάρχουν ακόμη στο χωριό, με τους ανθρώπους που πέρασαν απ΄τα χώματα που πατούμε εμείς οι σημερινοί, είτε με την δημοσίευσή τους στο διαδίκτυο είτε με την φωτογράφιση από τα σπίτια που ανοίγουν το καλοκαίρι, βρέθηκαν αρκετές φωτογραφίες λαφιωνιατών και αρκετά παλιές, με παλαιότερη αυτή του 1895.
Αυτό που δεν βρέθηκε είναι φωτογραφία τοπίου, που να μας δείχνει εικόνα του χωριού που είχε πριν το 1950.

 Φωτο, Μια από τις λίγες φωτογραφίες και σχετικά πρόσφατη, της δεκαετίας 1950; επάνω στη δεξαμενή, «στο τεπόζιτο», που πρόκειται για φωτογράφιση συμπεθέρων μετά τον αρραβώνα του Ανέστη Αυγερινού. Φαίνονται από δεξιά δυο σπίτια της γειτονιάς «Άμμος» και από αριστερά τουλάχιστον άλλα δύο από το «Σπυρί». (Από την οικογένεια Ηρώς Κουτζαπαναγιώτη) 

                          Από την οικ. Τουλουμτζή. Κοιτάζοντας το σχολείο, πίσω τους το χωριό (1960;)

Πάντα υπάρχουν ελπίδες να βρεθούν κι άλλες φωτογραφίες. Έτσι, από τη θέση αυτή και με την ευκαιρία, να παρακαλέσω  αυτούς που δεν άνοιξαν τις οικογενειακές αναμνήσεις τους ακόμη, να το κάνουν για τη Λαφιώνα και την αιωνιότητα!  

---

[1] Η ζώνη της βελανιδιάς που έχει πλέον λατομηθεί μια που δεν έχει ο καρπός της οικονομικό ενδιαφέρον, φαίνεται έντονα από το ύψος του Αϊ Γιάννη του Πρόδρομου, σε όλη την περιοχή Καυκάρια και κάτω από το χωριό στη «Χαρατσιά» μα και στη μέση του Σκοτεινού πριν αρχίσει ο ελαιώνας.   Όπως και άλλα χωριά στη δυτική Λέσβο έτσι και στη Λαφιώνα γινόταν η συλλογή του καρπού της βελανιδιάς και η εμπορία του. Στο αρχείο της Εκκλησίας μας υπάρχουν αρκετές αναφορές για πώληση βελανιδιού και έσοδα για την ενορία τα έτη 1905- 1907. Μεταπώληση βελανιδιού έκαναν ο Παρασκ. Αχουλιάς και ο Βασ. Μαραγγός. Η τελευταία βελανιδιά εντός του χωριού ήταν αυτή της Αγίας Παρασκευής που γερασμένη έπεσε μεγαλοπρεπώς τη δεκαετία του 1950. Λέγεται ότι τα βελανίδια της ήσαν βρώσιμα με την γεύση του κάστανου.