Η καλλιέργεια του αμπελιού και η σημασία της συκιάς στη Λαφιώνα του τέλους του 19ου αι.

Είναι αξιοπερίεργο για τη μικρή Λαφιώνα και τα σημερινά δεδομένα, η πληθώρα των καλλιεργούμενων αμπελιών του καιρού του Κώδικα, στην ευρύτερη αγροτική μας περιφέρεια,  μέχρι την Πέτρα και την Άναξο. 

Μόνο στον 1^ο κώδικα μετρήθηκαν να προικίζονται 41 αμπέλια σους νέους ανθρώπους που αρραβωνιάζονται και υπολογίζονται σχεδόν άλλα τόσα στο 2^ο κώδικα.

 Οι περιοχές όπου βρίσκονται τα αμπέλια αυτά είναι κατά πρώτον ο ένας εκ των δύο κωνικών λόφων, ο άγιος Ηλίας, που χαρακτηρίζεται πολλές φορές ως «αμπελότοπος». Έπειτα ο άγιος Δημήτριος ευρισκόμενος σήμερα στην περιφέρεια της Πέτρας, αν και πολλά κτήματα εκεί ανήκουν σε κατοίκους της Λαφιώνας, η Άναξος, η Πέτρα, στην περιοχή Χώματα, και έπονται οι θέσεις άγιος Γεώργιος στη Λαφιώνα, βουλόπετρες, νόχτος, μαντόνα καψαλέλι, μπορέτ, ντεβέρ αμπέλια στον Κλαπάδο και άλλες μεμονωμένες. 

Μάλιστα η οικογένεια των Κυπαρίσσηδων κατέχει δυο αμπέλια. Ήταν συνήθεια της εποχής, να έχει η οικογένεια το δικό της αμπέλι για την εξασφάλιση του κρασιού και των άλλων προϊόντων του. Αρκετοί μάλιστα θα εμπορεύονταν ποσότητες κρασιού ή μούστου και ξυδιού στο χωριό ή και στην ευρύτερη περιοχή μας. Η  αυξημένη καλλιέργεια του αμπελιού παραπέμπει στα παλαιότερα χρόνια της Λέσβου, όταν η ελιά δεν ήταν η κυρίαρχη καλλιέργεια και στην πρώτη θέση  των προϊόντων του νησιού βρίσκονταν τα σιτηρά, όπως το σιτάρι, το κριθάρι η σίκαλη, βρώμη, κεχρί και έπειτα το κρασί και στην τρίτη θέση οι ελιές και το λάδι. Σύμφωνα με την ανάγνωση του φορολογικού κατάστιχου της οθωμανικής διοίκησης του 1548, η Λέσβος φαίνεται ως οινοπαραγωγική περιοχή και ειδικά η περιοχή της Ερεσού της Καλλονής και του Μολύβου, με προεξάρχοντα, σε ποσότητα, τον Μόλυβο.

Η συκιά τον χειμώνα

Αξιοπαρατήρητο είναι ότι η ποσότητα των σύκων τη χρονιά αυτή, ισούται σε ποσότητα με την παραγωγή της ελιάς. Είναι ένα ακόμη οικονομικό δεδομένο της αρχής της Οθωμανοκρα- τίας, που βοηθά ίσως να κατανοήσουμε την ιδιαίτερη αξία της συκιάς στον καιρό του κώδικα, αν και παρεμβάλλονται μεταξύ τους τρεις αιώνες. Πολλά προικοσύμφωνα κάνουν ιδιαίτερη μνεία στον αριθμό των δέντρων που υπάρχουν σε κτήματα που προικοδοτούνται  αλλά και στο είδος των δέντρων.

Ιδιαίτερη φροντίδα φαίνεται να δίνουν οι γονείς για το δένδρο της συκιάς και αναφέρεται ξεχωριστά η ύπαρξή της ανάμεσα στα άλλα δέντρα. Στο προικοσύμφωνο σ. 54, κ.1 το 1886 ο προικοδότης Βασίλης Αρτίκης αφού προικίζει το νέο ζεύγος, την αδελφή της γυναίκας του, Διαμάντη, με τον Δ. (Χατζή) Ελευθέρη, ξεχωρίζει στο τέλος από ένα κτήμα τρία δένδρα εν μέσω αυτών και μια συκιά για να δωριθούν σε «αναδεκτό» του. Στο προικοσύμφωνο σ. 66,τ.1, το 1886 μαζί με το σπίτι, ένα ελαιόκτημα και το μισό αμπέλι στην Άναξο, αναφέρεται ιδιαίτερα και μια συκιά στην «κούλα» σε ένα από τα κτήματα. Στο προικοσύμφωνο σ.75,τ.1 παραχωρείται το κτήμα Νόχτος με διάφορα δένδρα και μία «συκή»! Στο προικ. σ.95, τ.1 ορίζεται ότι από το «αλώνιον» εις θέσιν Μαυροσυκιάν τα σύκα θα τα μοιράζεται η Χριστονύμφη που αρραβωνιάζεται, με την αδερφήν της Ασπασίαν.
Στη διαθήκη του ο Αντώνιος Αγγελόγλου χωρίζει το ελαιόκτημα «Χατζήμπαρμπάκα», στους δυο γιους του, αλλά ορίζει ότι « η συκή η εντός του μεριδίου του Ανδρέα θα ανήκει στο άλλο μερίδιο του Γαρόφαλου». Στις αναμνήσεις της μητέρας γίνεται πολλές φορές αναφορά για τις συκιές της οικογένειας στο κτήμα τους στον Άγιο Δημήτριο περιφέρειας, λέγοντας ότι σε ηλικία περίπου 18 ετών της είχε ανατεθεί η φύλαξη των σύκων, όπως γινόταν σε όλες τις οικογένειες, για να μαζευτούν στον καιρό τους και να αποθηκευτούν για τον χειμώνα. Θυμάται ότι τα κατανάλωναν ξερά όλον τον καιρό και για γλύκισμα τα τηγάνιζαν σε κάποιες περιπτώσεις, οπότε έμοιαζαν και μύριζαν όπως το γλυκό των Χριστουγέννων «την πλατσέντα».
Γίνεται κατανοητή η σημασία των σύκων στην οικονομία του σπιτιού και είναι γνωστό ότι σε όλο το νησί της Λέσβου ίσχυε το ίδιο. Η συντήρηση των ξηρών σύκων γινόταν στην περιοχή μας με ελαφρό ψήσιμο στον φούρνο και την αποθήκευσή τους σε κουτιά σε πυκνή τοποθέτηση, μαζί με διάφορα αρωματικά βότανα, βασιλικό και δάφνη. Το εμπόριο των ξηρών σύκων συνεχιζόταν μέχρι λίγες δεκαετίες πριν και ιδιαίτερα στην περιφέρεια της Γέρας με ξηραντήρια και μεθόδους συντήρησης.

Σύκα σε διάταξη συντήρησης από το 1200 π.Χ.  (Παλαιστίνη).

Για το 1912 η Ελληνική διοίκηση του νησιού καταγράφοντας την κατάσταση που παρέλαβε από την οθωμανική, διαπιστώνει ότι στην περιοχή της Πέτρας της Καλλονής και της Ερεσού, η καλλιέργεια της συκιάς είναι μεγαλύτερη. Η παραγωγή δε του νησιού ανέρχεται σε 500-600 χιλ. οκάδες. Η παντοκρατορία της καλλιέργειας της ελιάς θα υποβαθμίσει αργότερα τη συμμετοχή των σύκων στην οικονομία του νησιού. Η τυποποίηση βεβαία και εμπορία των σύκων στο νησί δεν έχει σταματήσει μέχρι σήμερα, αν και συρρικνώθηκε.
_____________
Δεδομένα αγροτικής παραγωγής της Λαφιώνας το 1548

-36 μονάδες κριθάρι

-30 μονάδες σύκα                         

-30 μονάδες ελιές

-20 μονάδες κουκιά

και 2,5 τόνους περ. μούστο.