Τα ύδατα της Λαφιώνας
Το θέμα της ύδρευσης κάθε οικισμού αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητούμενα, αν όχι το πρώτο που επιτρέπει τους ανθρώπους να αναπτύξουν βιώσιμο συνοικισμό και χωριό από τα αρχαία χρόνια. Από παλιά η Λαφιώνα φροντίζει το νερό της.
Από την ιστορία της Λαφιώνας
1. Τον Ιούλιο του 1903 η χριστιανική Κοινότητα της Λαφιώνας αναλαμβάνει έργο τοποθέτησης αγωγού νερού, που διήρκεσε μέχρι το 1905.
Χρειάστηκαν αρκετά δρομολόγια προς και από Πέτρα και Μόλυβο, εργάτες και αγωγιάτες, φαγητά στους μαστόρους, μαζί με διάφορα διαδικαστικά και εγγυητικά προς την τουρκική διοίκηση, κόστισε 2.176 γρόσια.
Αγώι για Μόλυβο κόστισε 5 γρ.
Έκδοση της άδειας 82 γρ.
Από ονόματα συμμετεχόντων στο έργο έχουμε:
Τριαντάφυλλος Μαλλής,
Βασίλειος Κάννος,
Δ. Κ. Βαλτάς
Δ. Βαλδάνης,
Αριστείδης Φουτζανός (μάστορας από άλλο χωριό)
Γιαννακός τζεσμετζής μάστορας,
Ευάγγελος πεχτζής,
Γιαννακός αγωγιάτης
και Δημήτριος Σάββα.
2. Μάιου 1908 (Βιβλίο Ταμείου της Εκκλησίας)
ΕΞΟΔΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΛΑΦΙΩΝΟΣ ΓΙΑ ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΤΗΣ
ΥΔΡΕΥΣΗΣ
( Η Εκκλησία αγοράζει 142 σωλήνες αντί 163,20 γροσίων .
Και τσουμέντο και ασβέστ, που μαζί με το αγώι κόστισε 136,20
γρόσια.)
3. Η κοινότητα της Λαφιώνας από την αρχή της, το 1919, μετά την απελευθέρωση και την διάκρισή της από την κοινή κοινότητα με την Πέτρα, έβαζε το θέμα της ύδρευσης συχνά στα θέματα του Κ.Σ. και εκτός από τη συντήρηση αγωγών και αργότερα την αντικατάσταση των πήλινων με μεταλλικούς, θεωρούσε την αύξηση της ποσότητας ως σημαντικό θέμα και ετοιμάζονταν να φέρουν νερά από τον τεκέ, από το κτήμα που είχε ο δεύτερος πρόεδρος, ο Χατζής.
Ένα άλλο θέμα που αναφέρεται στις πρώτες προεδρίες είναι η επισκευή παλαιού υδραγωγείου, που σημαίνει ότι υπήρχε αρχαιότερο αυτού που ονομάζουμε "Τεπόζιτο" και έχει εγκαταλειφθεί στις μέρες μας.
Τις εποχές αυτές, βέβαια, τα νερά ήταν άφθονα και οι ποταμοί γεμάτοι μέχρι το καλοκαίρι.
Αρκεί να σκεφτούμε ότι κοντά μας λειτουργούσαν δυο νερόμυλοι: 1. του Αρτίκ και 2. ο μύλος των Κουτζαπαναγιώτηδων, με τα νερά, βασικά, του όρους Σκοτεινού, χωρίς να μετρήσουμε και τον μύλο του χωριού Κλαπάδου.
Αφθονούσαν και οι πηγές στα κτήματα των κατοίκων, που πότιζαν περιβόλια και μπαξέδες, όλοι σχεδόν οι χωριανοί θα είχαν από ένα μπαχτσέ. Άφθονα και τα σταροχώραφα και τα αμπέλια, που δεν είχαν ανάγκη ποτίσματος, γέμιζαν κάποιων τ' αμπάρια και τα βαρέλια.
Οι χειμώνες είχαν τόσα νερά, που το υδραγωγείο είχε βλάβες από την πίεση του όγκου. Τα ρυάκια από τα υψώματα στο ρούδι έφερναν νερά μέχρι τον Μάιο, που περνούσαν μέσα από το χωριό.
Το πρόβλημα για την ύδρευση, τους καιρούς εκείνους, βρισκόταν στη συλλογή και τη μεταφορά των νερών στο χωριό, μέχρι τις λίγες βρύσες στις γειτονιές.
Οι πηγές τότε ήταν στο Ρούδι, κατόπιν στον Άγ. Γιάννη και του Σκοτεινού, νερά, που από παλιά κινούσαν τον νερόμυλο των Κουτζαπαναγιώτηδων, ο οποίος ακόμα στέκεται, σε ιδιοκτησία των απογόνων αλλά τα ίδια νερά δια μέσου του ποταμού της πλακούρας, γύριζαν και τον μύλο του Αρτίκη, (Αρτίκ) στη σημερινή διακλάδωση του δρόμου μας με τον κεντρικό Μολύβου-Μυτιλήνης.
Ό,τι έμεινε από το νερόμυλο του "Αρτίκ"
 |
Ο μύλος των Κουτζαπαναγιώτηδων |
Οι πηγές και η μεταφορά του νερού
Η πηγή του Άι Γιάννη βρίσκεται κάτω από βράχο της περιοχής.
 |
Καλλιέργεια πηγής Αγ. Ιωάννη
|
Μέρος των νερών από το Ρούδι βρήκαν διέξοδο στο σημείο αυτό και αφού συγκεντρώθηκαν τα οδήγησαν με σωλήνες προς το χωριό. Ίσως ήταν η καθαρότερη πηγή μας, ακόμη και στις καταρραχτώδεις βροχές.
 |
Καλλιέργεια πηγής σε ιδιωτικό κτήμα.
|
Η μεταφορά γινόταν μέχρι και το 1930 με πήλινους σωλήνες που συνδέονταν μεταξύ τους με ασβεστοκονίαμα, και θα είχαν συχνές διαρροές και θραύσεις των σωλήνων.
Από το 1930 και μετά η κοινότητα αντικαθιστά τους πήλινους με μεταλλικούς σωλήνες, χυτοσίδηρου, για να μειωθούν οι διαρροές και η ποιότητα του νερού κατά την διαδρομή του.
 |
| υπόλοιπο μεταλλικού σωλήνα της πηγής Αγ. Ιωάννη. |
Κατά την πορεία του σωλήνα και σε τακτά διαστήματα δημιουργούσαν σταθμούς ελέγχου της ροής αλλά και εναπόθεσης φερτών υλικών από το νερό, που ήταν επισκέψιμα από τους ανθρώπους της κοινότητας, (τα νταγάρια).
Αργότερα, όταν θα φέρουν νερά από τον κοινοτικό βοσκότοπο του Σκοτεινού, θα χρησιμοποιηθούν σωλήνες αμιαντοτσιμέντου οι οποίοι είχαν ιδιαίτερη αντοχή και δεν σκούριαζαν. Στην πορεία όμως θα χαρακτηριστούν ανθυγιεινοί και σταδιακά θα απομακρυνθούν και αυτοί εντελώς μέχρι και τα χρόνια του τωρινού προέδρου.
Η μόνη πηγή που ακόμα έχει νερό, είναι στο Σκοτεινό.
 |
Το νερό στο Σκοτεινό
|
Ο διακόπτης ροής νερού σε γειτονιά από την παλιά δεξαμενή προς τις παροχές.
Το πόσιμο νερό πρέπει να είναι άοσμο, άχρωμο, άγευστο και διαυγές. Έτσι ήταν και το νερό του χωριού μας τον περισσότερο καιρό εκτός από καιρούς καταρρακτωδών βροχών που παρουσίαζε μια θολότητα από την λάσπη που παρέσερνε από το Ρούδι και τώρα από τα νερά του Σκοτεινού.
Αυτό το φαινόμενο διορθώνεται με την υδρομάστευση.
Η υδρομάστευση ή καλλιέργεια της πηγής είναι η διαδικασία για την συγκέντρωση της ποσότητας κάθε πηγής και αποφυγής απωλειών και ιδιαίτερα της προστασίας του νερού από μόλυνση από την γύρω περιοχή. Επίσης περιλαμβάνει στα νεότερα χρόνια την πρώτη διαδικασία καθαρισμού με σχάρες και φίλτρα άμμου αλλά και την προ-χλωρίωση.
Στα δικά μας χρόνια
Οι γεωτρήσεις
Λόγω των αραιών πλέον βροχοπτώσεων αλλά και της αυξημένης κατανάλωσης νερού που δημιουργεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η Λαφιώνα οδηγήθηκε, όπως και όλες σχεδόν οι κοινότητες της Λέσβου να βρει λύση για το θέμα του νερού με γεώτρηση.
Από την εποχή του προέδρου Π. Καρανδάνη έγιναν δυο γεωτρήσεις, η μια στην πλακούρα και η άλλη στ' αλώνια δίπλα στο ελαιοτριβείο.
Το χωριό πλέον υδροδοτείται από την δεύτερη γεώτρηση και συμπληρώνει με νερά από το σκοτεινό, όταν υπάρχουν.
Η γεώτρηση γενικά αποτελεί συμφέρουσα λύση στο θέμα μας γιατί δεν εξαρτώμεθα άμεσα από τις βροχοπτώσεις, έχουμε νερό προφυλαγμένο από μολύνσεις το οποίο χρειάζεται μόνο χλωρίωση.
Από τη γεώτρηση που βρίσκεται στα 210 μ. υψόμετρο, ανεβάζουμε το νερό στη δεξαμενή της Λιπιδιάς, στα 270 μ. με αντλία, όπου και αποθηκεύεται για να μοιραστεί με την βαρύτητα στις παροχές του χωριού.
Η τοποθεσία της Γεώτρησης
Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Ένα σημαντικό θέμα για το νερό είναι η τελική του ποιότητα στη βρύση του σπιτιού μας. Και η ποιότητα, πέρα από τα χαρακτηριστικά, που ήδη αναφέρθηκαν, μετριέται με την χημική του ανάλυση σε εργαστήριο υδάτων. Από εκεί τα αποτελέσματα στέλνονται στις κατά τόπους Κοινότητες αλλά και στο Υπουργείο Υγείας για να ελεγχθούν και να ενημερωθούν όσοι το ζητήσουν.
Μια παλιά ανάλυση των νερών μας από το 2006 φαινόταν κάπως έτσι: (Από το βιβλίο "Τα νερά της Λέσβου" του Γ. Χουτζαίου).
(Τότε η Λαφιώνα στον Δήμο Πέτρας).
Για τη Λαφιώνα γράφει:
Έτος 2009
Στοιχείο τιμή αποδεκτό όριο
Ph 9,46 9,5
χλώριο 321 250
νιτρώδη 0.07 0,5
Νιτρικά 104,5 50
Νάτριο 379 200
κάλιο 2,60 12
κλπ.
Οι παρατηρήσεις τότε του συγγραφέα ήταν :
1. Η αυξημένη τιμή του χλωρίου οφείλεται στην αυτόματη χλωρίωση της γεώτρησης και δεν είναι επικίνδυνο.
2.Η αυξημένη συγκέντρωση σε Νάτριο αποδόθηκε σε πιθανή υφαλμύρωση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής, δλδ έχει διεισδύσει στον υδροφορέα μας θαλασσινό νερό.
3. Η αυξημένη τιμή των Νιτρικών χρήζει αντιμετώπισης .(σ.248), γιατί υποτίθεται ότι αντλούμε σε περιοχή με μόλυνση από απόβλητα ζώων και ανθρώπων (σελ. 66).
Οι αναλύσεις του νερού μας τώρα έχουν τροποποιηθεί.
Έτσι για το το Νοέμβριο 2020, τα αντίστοιχα στοιχεία που μας ενδιαφέρουν ήταν ως εξής:
στοιχείο ποσότητα όριο
-------------------------------------------------
Ph 9,46 9,5
χλώριο 0,2 250
νιτρώδη 0.1 0.5
Νιτρικά 0,90 50
Νάτριο 129 200
ΤΟ ΝΕΡΟ ΓΕΝΙΚΑ
Κάποτε στη βρύση του δρόμου
Το πρόβλημα πλέον διαμορφώνεται παγκοσμίως ως εξής:
Δεν είναι μόνο το: "πού θα βρούμε νερό;"
αλλά και το πού θα βρούμε ποιοτικό νερό, απαλλαγμένο από βλαβερά στοιχεία του εδάφους και μακριά από τις ανθρώπινες επεμβάσεις και μολύνσεις.
Με τα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως και ιδιαίτερα στη δική μας γειτονιά του ανατολικού Αιγαίου, οι προβλέψεις των επιστημόνων είναι δυσοίωνες, προβλέποντας μεγάλη άνοδο της θερμοκρασίας κατά τους χειμώνες και ιδιαίτερα το καλοκαίρι και μείωση των βροχοπτώσεων για τους μήνες του χειμώνα, τότε που ήταν συνηθισμένο να αποθηκεύεται στη γη νερό, κάθε χρόνο.
Οι πιο απαισιόδοξοι μιλούν για ερημοποίηση της περιοχής μας και ανατολικότερα. Όρος, που σημαίνει τη διαδικασία υποβάθμισης της γης κατά την οποία μια ήδη σχετικά ξηρή περιοχή γίνεται όλο και ξηρότερη γιατί χάνει το αποθηκευμένο νερό, την βλάστηση και την άγρια ζωή.
(https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/desertification-33-2018/el/).
Εφέτος πάντως έβρεξε. Του χρόνου είναι άγνωστο...
Κρήνη στο Σκοτεινό
Με τα δεδομένα αυτά της εποχής που έρχεται, είναι επόμενο να αλλάξουν πολλά όπως η ποιότητα του νερού μαζί με την ποσότητα, περιορισμοί στη χρήση, η αύξηση της τιμής του...
Η Λαφιώνα έχει ακόμη την πολυτέλεια να παραχωρεί την μόνη πηγή της από το Σκοτεινό στην κτηνοτροφία και να αρκείται στη λύση της γεώτρησης, που και αυτή έχει τις θερινές της ατυχίες.
Στην προσπάθεια να συμπληρωθεί η ιστορία του χωριού απ όλες τις πλευρές, γράψαμε σήμερα και για το θέμα της ύδρευσης.
Οι απόψεις μας δεν διεκδικούν το αλάνθαστο.
Οι διορθώσεις και υποδείξεις είναι πάντα επιθυμητές.
