Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου 2015

Παγανιστικά ιερά στη Λαφιώνα



Παγανισμός (από το λατινικό paganus: άνθρωπος της υπαίθρου) είναι όρος που προσδιορίζει τις πολυθεϊστικές θρησκείες.
Η λέξη Παγανισμός προέρχεται απ’ το λατινικό pagani, που σημαίνει άνθρωπος του αγρού, της εξοχής. Μακριά απ’ τα χωριά –κυρίως στα δάση- γιόρταζαν οι λαοί της Ευρώπης τους θεούς των προγόνων τους.
Η λέξη Παγανισμός σε πολλά ελληνικά λεξικά ταυτίζεται με την ειδωλολατρία. 
Στα σωζόμενα σήμερα παρόμοια ιερά στην Ελλάδα, ακολουθούνται από στοιχεία λαϊκής θρησκείας και έχουν αναμειχθεί και χριστιανικά στοιχεία.


Σε όλο το νησί της Λέσβου συναντούμε τόπους παράξενους για έναν συνηθισμένο χριστιανό, που επιθυμούν με διάφορους τρόπους να λατρέψουν το θείο στοιχείο.
Και αυτοί οι τόποι είναι βράχοι, σπηλιές δέντρα ή σωροί από πέτρες, ξεροτρόχαλοι τοίχοι, χαμηλοί ή αψηλοί, άστεγα κτίσματα.
Εκεί ανάβουν κεριά και καντήλια, φανάρια, σταυροκοπιούνται και ασπάζονται τα ξύλα ή τα βράχια, τις πέτρες, χρόνια τώρα και αιώνες (Π. Σ. Παρασκευαϊδης).
Μερικές φορές φέρνουν και εικόνες, που με τον καιρό γίνονται άχρωμες ή σκέτο χαρτόνι ή ξύλο αλλά συνεχίζουν να λατρεύουν οι πιστοί ανεικονικά και απρόσωπα το θείο.
Ένα πολύ κοινό στοιχείο του τρόπου και των τόπων αυτών λατρείας είναι η συχνή παρουσία  μιας βελανιδιάς, που και στα αρχαία ιερά ήταν απαραίτητη .

Άγιος Δημήτριος&Νέστορας Πέτρα

Άγιος Γεώργιος ο Κορτσιανός
















Άγιος Θεράποντας Λαφιώνα


Με τον ίδιο τρόπο υπάρχουν και στη Λαφιώνα τουλάχιστον τρεις παρόμοιοι τόποι, που ακολουθούν τους προαναφερθέντες τρόπους λατρείας, για να μην προσθέσουμε τη σπηλιά του Αγίου Αλεξάνδρου στην ομώνυμη περιοχή του χωριού, ή τη θέση του αίματος του Άγιου Γιάννη του Προδρόμου στα βράχια νότια του εξωκλησιού, που ίσως ξεφεύγουν απ τον κανόνα.  






Ο Αη Πλάτανος

Στη νότια άκρη του χωριού, απέναντι από το σπίτι του Α. Ράλλη βρίσκεται ανάμεσα σε βράχους ένα μικρό προσκυνητάρι μοντέρνας κατασκευής σε σχήμα παρεκκλησίου , που αντικατέστησε σκόρπιες εικόνες και καντήλια παλιά από απροσδιόριστη εποχή.
Είναι ένα από τα τρία παγανιστικά ιερά της Λαφιώνας, που πολύ πιθανόν να έρχεται η λατρεία τους από εποχή παλιότερη απ ό,τι θα μπορούσαμε να υποθέσουμε.
Τιμάται ο Άγιος Πλάτανος από πολύ παλιά και η Ελένη Μόσχου απ το χωριό, που μας μίλησε, συνέδεσε τη λατρεία του συγκεκριμένου αγίου με την Ερασμία (Ρισμία), που συγχωρέθηκε πριν πενήντα σχεδόν χρόνια. Αυτή λέει τον είδε τον άγιο δυο τρεις φορές και καθόρισε να τιμάται.
Οι σημερινοί κάτοικοι συνεχίζουν να τον θυμούνται και ανάβουν το καντήλι στο νέο προσκυνητάρι, που έστησαν προς τιμήν του.
Η εκκλησία του Χριστού μάλλον αγνοεί την ύπαρξη ενός τέτοιου αγίου και δεν είναι ο μόνος. Τον ξέρει όμως η Λαφιώνα.
Αν πρόκειται για λαϊκή λατρεία ή παμπάλαια παγανιστική θέση, που σέβονταν οι πρόγονοί μας πριν τον χριστιανισμό, δεν θα το μάθουμε ποτέ.






.

  Το Αγιασματέλ (αγιασματέλι, μικρό αγίασμα)


Μερικά μέτρα πιο κάτω από τον Άη Πλάτανο στην ίδια ποταμιά, που διατρέχει την πλευρά αυτή του χωριού βρίσκεται μια πηγή νερού στη ρίζα βράχου, που δεν έχει σταματήσει εδώ και πολλά χρόνια.

Σχηματίζει μια μικρή φυσική στέρνα, που πάντα γεμάτη, ποτίζει το περιβόλι, στο οποίο ανήκει, με λεύκες και άλλα δένδρα.

Εδώ αισθάνονταν οι κάτοικοι του χωριού μας την θεία παρουσία, όπως πάντα οι Έλληνες, στις πηγές και στις ποταμιές.

Δεν τιμάται κάποιος άγιος στο σημείο αυτό άλλα θεωρείται ιερό και  το νερό εκλαμβάνεται ως αγίασμα.

Υπήρχε από πάντα, απ’ όσο μπορούν να θυμηθούν οι παλιότεροι του χωριού. Υπήρχαν επίσης πάντα εικόνες του Χριστού και της Παναγίας και τελευταία, ακολουθώντας τη συνήθεια, στήθηκε μεταλλικό προσκυνητάρι.
Σύμφωνα πάλι με τις μαρτυρίες της Ελένης Μόσχου, εκεί έφερναν οι μητέρες το «άγιο μύρο» των παιδιών μετά τη Βάπτιση. Ίσως να εννοείται εδώ, ότι άφηναν στη θέση αυτή ρούχα από τη Βάπτιση του παιδιού.  

Σύμφωνα δε με τις μνήμες από τη γιαγιά της Αριάνας, της 
 Αριάδνης, στο αγίασμα έπλεναν τα ρουχαλάκια των παιδιών μετά τη βάπτιση. Η παράδοση λέει ότι το πρώτο πλύσιμο πρέπει να γίνει στη θάλασσα.  "Θυμάμαι την γιαγιά Αριάδνη που το έλεγε και μου το επιβεβαίωσε και η μαμά μου, ότι το έκανε και η ίδια".

Γενικά η λαγκαδιά αυτή, που ξεκινούσε απ το σπίτι του Σωτήρη και της Δέσποινας (Ιπποκράταινας)  μέχρι και πιο κάτω  από το ελαιοτριβείο του χωριού, ήταν περιοχή και άλλων παγανιστικών παραδόσεων και ιστοριών κατά τους παλιούς  χρόνους. Και όπως οι αρχαίοι Έλληνες,  και οι δικοί μας, έβλεπαν, να υπάρχουν Νεράιδες, που ανέβαιναν στο χωριό κατά μια άλλη διήγηση, για να πάρουν μερικές φορές νεογέννητα κορίτσια αφού δεν μπορούσαν οι ίδιες να γεννήσουν.






Ο Άη Θεράπης
  
Το τρίτο παγανιστικό ιερό του χωριού μας είναι αυτό, που βρίσκεται μετά το κοιμητήριο, δίπλα στον δημόσιο δρόμο, στο λόφο ιδιοκτησίας Σκανδάλη.
Αποτελείται από μια σύνθεση βράχων έτσι ώστε να δημιουργείται πέρασμα ανάμεσά τους,  και το σημείο αυτό θεωρείται  προσκύνημα για τον Άγιο Θεράπη. 



 

























Μπροστά στο πέρασμα εγκατεστημένα από χρόνια κάποια φθαρμένα εικονίσματα και μεταλλικά φανάρια για το καντήλι των Αγίων.

Από παιδιά θυμούμαστε τη συνήθεια να περνάμε από την τρύπα του βράχου τρεις φορές και να αφήνουμε τρίχα απ το κεφάλι μας, όπως έκαναν οι μεγαλύτεροι.

 Αυτό το είδος του περάσματος το ονομαζόμενο «ζουρόπετρα», όπως στον Άγιο Κήρυκο (΄Αϊ Τσηρκό) στον Μανταμάδο και την Αγ. Παρασκευή του χωριού Αγ. Παρασκευής είναι  που λειτουργεί θεραπευτικά και αποκτούν τη δύναμη που ζητούν ή τη θεραπεία για ασθένεια που έχουν.
 Ή αφήνουν τρίχες από το κεφάλι τους, ή αλλού, κάποιο κουρέλι του ασθενούς, όπως στον Αη Θεράπη του κόλπου Γέρας, για να μείνει εκεί και η αρρώστια. 
Αυτό κάναμε και εμείς παιδιά ακόμα, σαν παιχνίδι, όταν βρισκόμασταν εκεί.



Και τα τρία αυτά προσκυνήματα της Λαφιώνας έχουν σχέση με λιθολατρεία ή βραχολατρεία γιατί και στα τρία το κοινό σημείο είναι η παρουσία των βράχων.









  Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΩΝ 103 ΧΡΟΝΩΝ ΤΗΣ             ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ      ΛΑΦΙΩΝΑΣ                                              Ήταν 14 Αυγούστου 1919 , ό...