Το προικοσύμφωνο της Αρχόντως στη Λαφιώνα το 1788

Ένα προικοσύμφωνο της Λαφιώνας  του 1788, έχει ενδιαφέρον από πολλές πλευρές!

Χιλιοδιπλωμένο και με το κέντρο του χαρτιού να λείπει, πυκνό γράψιμο αλλά δυνατόν να διαβαστεί, έστω και με τα κενά της φθοράς, διαβάσαμε τα εξής ενδιαφέροντα:

ΙC     XC

Γενητο ύψιστε τω ελεος        +          σου εφ ημας

NI    KA

ης την δόξαν του υψίστου και θεού και σοτήρος ημών ιησού χριστού.

ης την πρεζβήαν της πανυψίστου εβλογημένης δεςπήνης ημόν

θεοτόκου και αηπαρθένου μαρίας ης την πρεζβήαν τον αγίον

ενδόξον και πανεφήμον αποστόλων ης την πρεζβήαν τον ενδόξον

 θεοστέπτον βασιλέον και ηςαποστόλον κοσταντήνου και ελένης ης την

πρεζβήαν του αγίου ενδόξου μεγαλωμάρτηρος προκοπήου και πά-

ντον τον αγίον αμήν.   ================  

καγο εγο ω θομας και η γινη μου κοσταντινα

 με γνομη και θελήση προς το λαβην ενόμω αν-

δρί της την φηλτάτην μας θηγατέρα ονόματη αρχοντού να πάρωμεν

γαπρό τον κιρ γιοργι τάτομεν ης την πρύκα αφτουνόν προτον το ε-

λεος του θεου και την εφχή τον γονέον ότη εφχή γονέον στηρίζον θε-

μεληα ηκον επητα    =============   ο πλουσηόδορος θεός εν πρό

της της διανωμης – το οςπητη αρματωμενω ος καθος εβρηςκηται

κριβατ[ι]ού στροσηα  - 4 μαξηλάρες -4 μαξηλάρια -10 μ===ληα -16

πητούνηα -2 τητζηρέδης  -3 ===μηα -10 σηνή  -1 πητόταψα  -2

τάση  -1 ταβάς -1 καρπέτης   -====πεφηα -1 παπλόματα  -2

της νήφης φουρισές =============== -3 φουστάνη -5

κατουκόρμηα  -6 σπαν======       δακτηλήδηα     -4=============

=============1 ερχόμε  =======

τα πράγματα  στουν αγιον

δημήτρι στου κά[μ]που του χουρι==== καθός εβρίσκηται σήμπλης ο φαρ

θούλης  στη πλακούρα ηλ[ι]ές ος καθός εβρίσκηται, παρα δεκα= ριζες

από της πανου ηνη δικές μου δ====μολήδια -10χο έτερον ης ημον

και αμην αμήν εν έτη 1788 αβγούστου 2

χατζηηλη μαρτης

κωστατηςτουμαρ

χαλημαρτης

κωσμαςμαρτης

Θέμα λοιπόν του θεού ο επικείμενος αρραβών και τελετουργικό το προικοσύμφωνο, για τη συμφωνία και την προικοδοσία.
Ο Θωμάς και η Κατίνα θ' αρραβωνιάσουν την θυγατέρα τους Αρχόντω, με τον κυρ Γιώργη, γι' αυτό και θα τάξουν προίκα το σπίτι με την αρματωσιά του: τα κουζινικά του όλα, τα στρώματα και τα σκεπάσματα, τα ρούχα και τα χρυσαφικά της νύφης και στο τέλος δυο χωράφια, το ένα στην πλακούρα και το άλλο στον κάμπο του χωριού, στον Άγιο Δημήτρη.Πριν 230 χρόνια!
Βρισκόμαστε χρονικά στο κέντρο της τουρκοκρατίας και καταφέρνει η Λαφιώνα να εξασφαλίζει ακόμα οικονομικά τον γάμο με κάποια περιουσία για να συνεχιστεί η ζωή στο χωριό.
Η εύφορη πλακούρα υποστηρίζει από τότε τη ζωή μας, ο δε Άι Δημήτρης, από τότε, αποτελεί περιοχή της Λαφιώνας, ονομάζεται από τους τότε λαφιωνιάτες ως κάμπος του χωριού. 
Σήμερα θεωρείται αγροτική περιοχή της Πέτρας, αν και οι ιδιοκτησίες που περιτριγυρίζουν το προσκύνημα είναι ακόμα της Λαφιώνας.
Δεν μπορούμε να συνδέσουμε τους ανθρώπους  του παρόντος συμφωνητικού με σημερινή οικογένεια, γιατί έχει περάσει πολύς καιρός. Το έγγραφο αυτό άλλωστε ήταν ξεχασμένο ή παρατημένο σε βιβλίο της Εκκλησίας 

Παγανιστικά ιερά στη Λαφιώνα

Παγανισμός (από το λατινικό paganus: άνθρωπος της υπαίθρου) είναι όρος που προσδιορίζει τις πολυθεϊστικές θρησκείες.
Η λέξη Παγανισμός προέρχεται απ’ το λατινικό pagani, που σημαίνει άνθρωπος του αγρού, της εξοχής. Μακριά απ’ τα χωριά –κυρίως στα δάση- γιόρταζαν οι λαοί της Ευρώπης τους θεούς των προγόνων τους.

Η λέξη Παγανισμός σε πολλά ελληνικά λεξικά ταυτίζεται με την ειδωλολατρία. 

Στα σωζόμενα σήμερα παρόμοια ιερά στην Ελλάδα, ακολουθούνται από στοιχεία λαϊκής θρησκείας και έχουν αναμειχθεί και χριστιανικά στοιχεία.


Σε όλο το νησί της Λέσβου συναντούμε τόπους παράξενους για έναν συνηθισμένο χριστιανό, που επιθυμούν με διάφορους τρόπους να λατρέψουν το θείο στοιχείο.
Και αυτοί οι τόποι είναι βράχοι, σπηλιές δέντρα ή σωροί από πέτρες, ξεροτρόχαλοι τοίχοι, χαμηλοί ή αψηλοί, άστεγα κτίσματα.
Εκεί ανάβουν κεριά και καντήλια, φανάρια, σταυροκοπιούνται και ασπάζονται τα ξύλα ή τα βράχια, τις πέτρες, χρόνια τώρα και αιώνες (Π. Σ. Παρασκευαϊδης).
Μερικές φορές φέρνουν και εικόνες, που με τον καιρό γίνονται άχρωμες ή σκέτο χαρτόνι ή ξύλο αλλά συνεχίζουν να λατρεύουν οι πιστοί ανεικονικά και απρόσωπα το θείο.
Ένα πολύ κοινό στοιχείο του τρόπου και των τόπων αυτών λατρείας είναι η συχνή παρουσία  μιας βελανιδιάς, που και στα αρχαία ιερά ήταν απαραίτητη .

Άγιος Δημήτριος&Νέστορας Πέτρα

Άγιος Γεώργιος ο Κορτσιανός

Άγιος Θεράποντας Λαφιώνα

Με τον ίδιο τρόπο υπάρχουν και στη Λαφιώνα τουλάχιστον τρεις παρόμοιοι τόποι, που ακολουθούν τους προαναφερθέντες τρόπους λατρείας, για να μην προσθέσουμε τη σπηλιά του Αγίου Αλεξάνδρου στην ομώνυμη περιοχή του χωριού, ή τη θέση του αίματος του Άγιου Γιάννη του Προδρόμου στα βράχια νότια του εξωκλησιού, που ίσως ξεφεύγουν απ τον κανόνα.  

Ο Αη Πλάτανος

Στη νότια άκρη του χωριού, απέναντι από το σπίτι του Α. Ράλλη βρίσκεται ανάμεσα σε βράχους ένα μικρό προσκυνητάρι μοντέρνας κατασκευής σε σχήμα παρεκκλησίου , που αντικατέστησε σκόρπιες εικόνες και καντήλια παλιά από απροσδιόριστη εποχή.
Είναι ένα από τα τρία παγανιστικά ιερά της Λαφιώνας, που πολύ πιθανόν να έρχεται η λατρεία τους από εποχή παλιότερη απ ό,τι θα μπορούσαμε να υποθέσουμε.
Τιμάται ο Άγιος Πλάτανος από πολύ παλιά και η Ελένη Μόσχου απ το χωριό, που μας μίλησε, συνέδεσε τη λατρεία του συγκεκριμένου αγίου με την Ερασμία (Ρισμία), που συγχωρέθηκε πριν πενήντα σχεδόν χρόνια. Αυτή λέει τον είδε τον άγιο δυο τρεις φορές και καθόρισε να τιμάται.
Οι σημερινοί κάτοικοι συνεχίζουν να τον θυμούνται και ανάβουν το καντήλι στο νέο προσκυνητάρι, που έστησαν προς τιμήν του.
Η εκκλησία του Χριστού μάλλον αγνοεί την ύπαρξη ενός τέτοιου αγίου και δεν είναι ο μόνος. Τον ξέρει όμως η Λαφιώνα.
Αν πρόκειται για λαϊκή λατρεία ή παμπάλαια παγανιστική θέση, που σέβονταν οι πρόγονοί μας πριν τον χριστιανισμό, δεν θα το μάθουμε ποτέ.

.

  Το Αγιασματέλ (αγιασματέλι, μικρό αγίασμα)

Μερικά μέτρα πιο κάτω από τον Άη Πλάτανο στην ίδια ποταμιά, που διατρέχει την πλευρά αυτή του χωριού βρίσκεται μια πηγή νερού στη ρίζα βράχου, που δεν έχει σταματήσει εδώ και πολλά χρόνια.

Σχηματίζει μια μικρή φυσική στέρνα, που πάντα γεμάτη, ποτίζει το περιβόλι, στο οποίο ανήκει, με λεύκες και άλλα δένδρα.

Εδώ αισθάνονταν οι κάτοικοι του χωριού μας την θεία παρουσία, όπως πάντα οι Έλληνες, στις πηγές και στις ποταμιές.

Δεν τιμάται κάποιος άγιος στο σημείο αυτό άλλα θεωρείται ιερό και  το νερό εκλαμβάνεται ως αγίασμα.

Υπήρχε από πάντα, απ’ όσο μπορούν να θυμηθούν οι παλιότεροι του χωριού. Υπήρχαν επίσης πάντα εικόνες του Χριστού και της Παναγίας και τελευταία, ακολουθώντας τη συνήθεια, στήθηκε μεταλλικό προσκυνητάρι.
Σύμφωνα πάλι με τις μαρτυρίες της Ελένης Μόσχου, εκεί έφερναν οι μητέρες το «άγιο μύρο» των παιδιών μετά τη Βάπτιση. Ίσως να εννοείται εδώ, ότι άφηναν στη θέση αυτή ρούχα από τη Βάπτιση του παιδιού.  
Σύμφωνα δε με τις μνήμες από τη γιαγιά της Αριάνας, της  Αριάδνης, στο αγίασμα έπλεναν τα ρουχαλάκια των παιδιών μετά τη βάπτιση. Η παράδοση λέει ότι το πρώτο πλύσιμο πρέπει να γίνει στη θάλασσα.  "Θυμάμαι την γιαγιά Αριάδνη που το έλεγε και μου το επιβεβαίωσε και η μαμά μου, ότι το έκανε και η ίδια".

Γενικά η λαγκαδιά αυτή, που ξεκινούσε απ το σπίτι του Σωτήρη και της Δέσποινας (Ιπποκράταινας)  μέχρι και πιο κάτω  από το ελαιοτριβείο του χωριού, ήταν περιοχή και άλλων παγανιστικών παραδόσεων και ιστοριών κατά τους παλιούς  χρόνους. Και όπως οι αρχαίοι Έλληνες,  και οι δικοί μας, έβλεπαν, να υπάρχουν Νεράιδες, που ανέβαιναν στο χωριό κατά μια άλλη διήγηση, για να πάρουν μερικές φορές νεογέννητα κορίτσια αφού δεν μπορούσαν οι ίδιες να γεννήσουν.

Ο Άη Θεράπης

  

Το τρίτο παγανιστικό ιερό του χωριού μας είναι αυτό, που βρίσκεται μετά το κοιμητήριο, δίπλα στον δημόσιο δρόμο, στο λόφο ιδιοκτησίας Σκανδάλη.

Αποτελείται από μια σύνθεση βράχων έτσι ώστε να δημιουργείται πέρασμα ανάμεσά τους,  και το σημείο αυτό θεωρείται  προσκύνημα για τον Άγιο Θεράπη. 

 

Μπροστά στο πέρασμα εγκατεστημένα από χρόνια κάποια φθαρμένα εικονίσματα και μεταλλικά φανάρια για το καντήλι των Αγίων.

Από παιδιά θυμούμαστε τη συνήθεια να περνάμε από την τρύπα του βράχου τρεις φορές και να αφήνουμε τρίχα απ το κεφάλι μας, όπως έκαναν οι μεγαλύτεροι.

 Αυτό το είδος του περάσματος το ονομαζόμενο «ζουρόπετρα», όπως στον Άγιο Κήρυκο (΄Αϊ Τσηρκό) στον Μανταμάδο και την Αγ. Παρασκευή του χωριού Αγ. Παρασκευής είναι  που λειτουργεί θεραπευτικά και αποκτούν τη δύναμη που ζητούν ή τη θεραπεία για ασθένεια που έχουν.

 Ή αφήνουν τρίχες από το κεφάλι τους, ή αλλού, κάποιο κουρέλι του ασθενούς, όπως στον Αη Θεράπη του κόλπου Γέρας, για να μείνει εκεί και η αρρώστια. 

Αυτό κάναμε και εμείς παιδιά ακόμα, σαν παιχνίδι, όταν βρισκόμασταν εκεί.

Και τα τρία αυτά προσκυνήματα της Λαφιώνας έχουν σχέση με λιθολατρεία ή βραχολατρεία γιατί και στα τρία το κοινό σημείο είναι η παρουσία των βράχων.